Aynı Hikâyede İki Kahraman Olmak: Çatışmayı Birlikte Yönetmek

Çatışma Nedir?

Smith çatışma kavramını “koşulları, uygulamaları ya da hedefleri uyuşmayan farklı kişilerin içinde bulunduğu durum” olarak tanımlamaktadır.
Benzer şekilde Crawford ve Bodine de çatışmayı bireylerin isteklerinin, ihtiyaçlarının, inançlarının ya da değerlerinin uyuşmaması olarak tanımlamaktadır.

Çatışma çözümüne yönelik yaklaşımlar beş kategoride ele almıştır:

1. Bütünleştirici Stil: Hem kendi ihtiyaçlarına hem de karşı tarafın ihtiyaçlarına yüksek düzeyde önem verilir. Taraflar iş birliği yaparak her iki tarafın da memnun olacağı bir çözüm bulmaya çalışır.

2. Kaçınmacı Stil: Hem kendi ihtiyaçlarına hem de karşı tarafın ihtiyaçlarına ilgi düşüktür. Çatışmadan uzak durulur ya da görmezden gelinir.

3. Uzlaşmacı Stil: Taraflar, hem kendi ihtiyaçlarının hem de karşı tarafın ihtiyaçlarının bir kısmından vazgeçerek orta bir noktada buluşurlar.

4. Hükmedici Stil: Kişi kendi ihtiyaçlarını ön planda tutar, karşı tarafın ihtiyaçlarına ise fazla önem vermez. Güçlü bir şekilde kendi isteğini kabul ettirmeye çalışır.

5. Ödün Verici Stil: Kişi, karşı tarafın ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koyar. Uyumlu davranarak ilişkiyi korumayı ya da çatışmayı büyütmemeyi tercih eder.

Mira ve Yaman Üzerinden Bir Çatışma Diyaloğu

Şimdi çoğumuzun bildiği Medcezir dizisindeki Mira ve Yaman karakterinin çatışma diyaloguna bakalım ve inceleyelim.

MİRA: Ne yapmaya çalışıyorsun ya anlamıyorum. Ben gideceğim döneceğim derken sen buradan komple gitmeye mi çalışıyorsun?
YAMAN: Şu an bunu söylemek istemedim. Şu an böyle kavga etmek istemedim seninle. Sen uçağa binene kadar başka bir şey düşünmek istemedim.

MİRA: Yalancısın. Düzenbazsın sen. Beni üç kağıda getirmeye çalışıyorsun. Bu tek başına alabileceğin bir karar değil ki. Bu ikimizin alabileceği karar.
YAMAN: Ya neden anlamak istemiyorsun. Olmaz. Olmaz. Bitmesi lazım. Bitmeli. Bırak yakamı da gideyim be.

Sahnedeki çatışma yalnızca bir olayın değil, uzun süredir bastırılan duyguların yüzeye çıkmasıdır.
Taraflar birbirini sevmektedir ama aynı zamanda incitmektedir. Birbirlerini anlamaya çalışsalar da duygular yoğunlaşmaya başladığı zaman kelimeler sertleşir, sesler yükselir.
Bu da çatışmanın anlaşmazlıktan değil, sevginin yükünden de doğabileceğini gösterir.

İlişkilerdeki çatışma kopuş anlamına gelmek zorunda değildir. Aksine doğru ele alındığında bir dönüm noktası olabilir.
Ancak bu yalnızca dinlemeye, anlamaya ve duygularla yüzleşmeye açık olmakla mümkündür.
Aksi taktirde sevgi bile bir arada kalmaya yetmeyebilir.

Çatışmanın Yararları

• Büyüme ve Gelişim: Çatışmalar, bireyin kendini tanımasını, düşüncelerini ifade etmeyi öğrenmesini ve olgunlaşmasını sağlar. Kişisel farkındalık artar.

• Sorunların Ortaya Çıkması ve Çözümü: Gizli kalan problemleri görünür hale getirir ve çözüm fırsatı sunar. Böylece ilişkilerde biriken gerginlikler azalır.

• Daha Derin Bağlantı: Çatışmalar açık ve dürüstçe ele alındığında, taraflar birbirini daha iyi anlar ve aralarındaki güven güçlenir.

• İletişim Becerilerinin Gelişimi: Kişi, kendini doğru ifade etmeyi ve karşısındakini dinlemeyi öğrenir. Bu da daha sağlıklı iletişim kurmayı sağlar.

• Sınırların Belirlenmesi: Çatışma, bireyin kendi sınırlarını fark etmesini ve korumasını sağlar. “Hayır” diyebilme becerisi gelişir.

• Değişim ve Yenilenme: Çatışmalar, eski alışkanlıkların sorgulanmasına ve daha sağlıklı, dengeli bir ilişki ya da ortamın oluşmasına zemin hazırlar.

Çatışmanın Zararları

• Duygusal Zarar: Çatışmaların sert veya çözülmeden kalması, kırgınlık, öfke ve üzüntü gibi olumsuz duygulara yol açabilir.

• İletişim Kopukluğu: Tartışmalar uzadıkça kişiler birbirini dinlememeye başlar, iletişim zayıflar ya da tamamen kesilebilir.

• Güvenin Zedelenmesi: Ağır sözler, suçlamalar veya yanlış anlaşılmalar sonucunda taraflar arasındaki güven sarsılabilir.

• Artan Stres ve Kaygı: Sürekli çatışma halinde olmak, kişide stres, gerginlik ve kaygı düzeyini yükseltir.

• İlişki Tatmininde Azalma: Çatışmaların sık yaşanması, ilişkideki huzuru ve memnuniyeti azaltır; uzaklaşmalara neden olabilir.

• Yıkıcı Davranışlar: Bazı çatışmalar kontrolsüz hale gelerek bağırma, suçlama veya fiziksel şiddet gibi zararlı davranışlara dönüşebilir.

Çatışmalar Nasıl Çözülebilir?

Yakın ilişkilerde çatışma çözme becerileri, bireyin empati yapma becerisine göre şekillenmektedir.
Empati yapma yeteneği arttıkça çatışmanın daha etkin şekilde çözülmesi beklenmektedir.
Yakın ilişkilerde etkin çatışma çözme becerileri aynı zamanda mental iyi oluş düzeyinin artmasını beraberinde getirmektedir (Kaya, 2018).

Gottman’ın Yakın İlişkilerde 5 Temel Çatışma Çözme Becerisi

• Psikolojik yatıştırma: Tartışma sırasında sakin kalmayı ve duygusal tepkileri kontrol etmeyi içerir. Amaç, öfke yerine sakinlikle iletişim kurmaktır.

• Yumuşak başlangıç yapma: Çatışmaya suçlayıcı değil, nazik ve anlayışlı bir şekilde başlamaktır. Böylece konuşma daha yapıcı ilerler.

• Onarım: Tartışma sırasında gerilimi azaltan veya iletişimi yeniden kuran küçük olumlu jestlerdir. Örneğin, “Haklı olabilirsin” ya da “Biraz sakinleşelim” demek gibi.

• Taşma ve kendini yatıştırma: Yoğun duygular altında “taşma” yaşandığında, kısa bir ara verip rahatlamak gerekir. Bu, yeniden sağlıklı iletişime dönmeyi sağlar.

• Etkiyi kabul etmek: Eşin ya da karşı tarafın duygu ve düşüncelerini dikkate almak, onun etkisini kabul etmektir. Bu empatiyi ve iş birliğini güçlendirir.

Kitap – Podcast Önerisi

• Kadınlar, Erkekler ve İlişkiler – Harville Hendrix

• Bağlanma – Amir Levine ve Rachel Helle

• Kişilerarası İlişkiler ve Etkili İletişim – Prof. Dr. Alim Kaya

• Çatışma Çözme – Asude Bilgin

• Etkili İletişim ve Çatışma Çözme Becerileri: Ne Duyuyoruz, Ne Anlıyoruz? – Asude Bilgin

• Podcast: Popcast

Çiftler İçin Etkinlik Önerisi: “Senin Gözünden Bakabilseydim”

Amaç: Partnerlerin empati kurarak çatışmaları anlaması ve yapıcı şekilde çözüm üretmesi.

Uygulama:

1. Her birey bir çatışmayı kendi açısından yazar.

2. Sonra aynı çatışmayı partnerin ağzından yazmaya çalışır.

3. Sırayla yazdıklarını birbirine okurlar. Sadece dinlenir, savunma yapılmaz.

4. Etkinlik sonunda, süreçle ilgili kısa yansıtma yapılır.

Süre: Yaklaşık 30–45 dakika

Kaynakça

• Ünal Ö, Akgün S. Evlilikte Çatışma Çözme Stillerinin Evlilik Uyumu ve Doyumu ile İlişkisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar – Current Approaches in Psychiatry. September 2022;14(3):322-330. doi:10.18863/pgy.1016806

• Özkan, C. (2023). Yakın İlişkilerin Çatışmalı Yönü ve Çatışma Çözme Becerileri. Psikoloji Araştırmaları, 1(2), 18-30.

• Korkmaz, K. (2020). Romantik ilişkilerde ilişki doyumu ve yatırımı: Çatışma çözme ve öz-duyarlığın rolü. (Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).

• Tok, M. (2017). Romantik ilişki yaşantılarının ve ilişkilerde başa çıkma tarzlarının erken dönem uyumsuz şemalar açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü).

• Çam, O., & Akgün, E. (2007). Kişilerarası İlişkilerde Çatışma ve Çatışma Yönetimi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 23(2), 207-221.

• Soylu, Y., & Kağnıcı, D. Y. (2015). Evlilik uyumunun empatik eğilim, iletişim ve çatışma çözme stillerine göre yordanması. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 5(43), 44-54.