Ebeveyn tutumları, anne ve babaların çocuklarına yönelik sergiledikleri davranışlar, yaklaşımlar, değerler ve iletişim biçimlerinin toplamıdır. Ebeveyn tutumları, çocukların sosyal, duygusal ve psikolojik gelişimini etkileyebilen bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte ebeveyn tutumları, çocukların kişisel davranışlarına da etki edebilen bir etkendir. Bu çalışmada, ebeveyn tutumlarını ve çocuklar üzerindeki etkilerine değineceğiz.
1. Otoriter Tutum (Baskıcı Tutum)
Bu tutumda ebeveynler katı kurallar koyar, çocuğun söz hakkını sınırlar ve hata kabul etmezler. Sevgi yerine kontrol ön plandadır.
Örnek:
-
Çocuk okuldan geldiğinde hemen ders çalışması istenir ve oyun oynaması yasaklanır. “Ben ne dersem o olur!” şeklinde baskıcı ifadeler kullanılır.
-
Çocuğun görüşleri dinlenmeden “Sen anlamazsın, senin fikrin önemli değil!” gibi söylemlerle karşılaşabilir.
Sonuç: Bu tutum, çocuğun özgüvensiz, itaatkâr ve çekingen olmasına neden olabilir.
2. Demokratik Tutum
Bu tutumda ebeveynler çocuklarını anlar, dinler ve kararlara katılmalarına olanak tanır. Çocukla sağlıklı bir iletişim kurulur ve sevgi ile sınır arasında denge sağlanır.
Örnek:
-
Çocuk hangi sporu yapmak istediğini söyler ve ebeveynler bu seçime saygı duyar. “Fikrini paylaşmak ister misin? Karar verirken sana destek olabiliriz,” gibi ifadeler kullanılır.
-
Çocuğun okul başarısızlıklarında çözüm odaklı konuşmalar yapılır: “Sence bu durumu nasıl düzeltebiliriz?” gibi.
Sonuç: Bu tutumla büyüyen çocuklar genellikle özgüvenli, sorumluluk sahibi ve sosyal bireyler olurlar.
3. Aşırı Koruyucu Tutum
Ebeveynler çocuklarının her ihtiyacını karşılar, risk almasını engeller ve kendi başlarına bir şey yapmalarına fırsat vermezler.
Örnek:
-
Çocuk parkta yürürken düşebilir korkusuyla sürekli kucağa alınır.
-
“Sen yapamazsın, ben hallederim,” diyerek çocuğun sorumluluk alması engellenir.
-
Çocuğun arkadaşlarına gitmesine izin verilmez çünkü “Onlar sana zarar verebilir,” denilir.
Sonuç: Bu tutum, çocuğun bağımlı, kaygılı ve özgüvensiz bir birey olmasına neden olabilir.
4. Aşırı Hoşgörülü (Serbest) Tutum
Bu tutumda çocuk her istediğini yapabilir, kurallar ve sınırlar yoktur. Ebeveynler çocuğun her dediğine “evet” der.
Örnek:
-
Çocuk gece yarısı bilgisayar oynamak istediğinde ebeveyn itiraz etmez.
-
Market alışverişinde çocuk her istediğini aldırır ve “Tamam, alalım, üzülme,” denilir.
Sonuç: Böyle yetişen çocuklar genellikle sınır tanımayan, sabırsız ve sorumluluk almayan bireyler olabilirler.
5. İlgisiz Tutum
Bu tutumda ebeveynler çocuğa karşı duygusal ve fiziksel olarak ilgisizdir. Çocuğun ihtiyaçlarına cevap verilmez ve iletişim kurulmaz.
Örnek:
-
Çocuk eve bir resimle gelir ve “Bak anne, çizdim!” derken ebeveyn telefonu ile ilgilenir ve “Tamam, tamam, güzel,” diyerek geçiştirir.
-
Çocuk başarısız bir not aldığında ebeveyn bunu fark etmez veya önemsemez.
Sonuç: Bu tutum, çocukta sevgisizlik, değersizlik ve sosyal izolasyon gibi problemlere yol açar.
6. Tutarsız Tutum
Bu tutumda ebeveynler çocuklarına karşı kararsız davranır ve aynı durumlarda farklı tepkiler verir.
Örnek:
-
Bir gün ödev yapmadığı için çocuğa kızılırken, ertesi gün aynı durum önemsenmez.
-
Baba sert bir şekilde cezalandırırken, anne aynı durumu görmezden gelir.
Sonuç: Bu tutum, çocukta güven problemi ve kararsızlık duygusu oluşturur.
Sonuç
Ebeveyn tutumları, çocuğun psikolojik, duygusal ve sosyal davranışları üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Ebeveynlik tutumunun çeşitleri, çocukluk dönemini ve kişilik gelişimini farklı açılardan şekillendirmektedir. Otoriter tutum, çocuğun itaatkâr ve çekingen olmasına neden olabilirken, özgüven eksikliklerine yol açmaktadır. Demokratik tutumise çocukların sorumluluk sahibi ve sosyal bireylerin olmalarına yardımcı olmaktadır. Aşırı koruyucu tutumlar, çocukların kaygılı, bağımlı hale gelmelerine neden olmaktadır. Aşırı hoşgörülü tutumlar ise sınırları tanımayan bireyler olmalarına neden olmaktadır. İlgisiz ebeveyn ilişkileri, çocuklarda sevgi eksikliğine, değersizlik hissine ve sosyal izolasyona yol açmaktadır. Tutarsız tutumlar ise çocuklarda güven sorunu ve kararsızlık sonucunu pekiştirmektedir.
Öneriler
-
Çocuklarınızı dinlemeyi ön plana alarak onlara anlaşıldıklarını hissettirebilirsiniz.
-
Çocuklarınızı aldığınız kararlara dahil ederek onların sorumluluk duygularını pekiştirmekte yardımcı olabilirsiniz.
-
Çocukların yaşadığı sorunları birlikte ele alarak çözüm üretme, çözüm odaklı bir yaklaşım sergilemek açısından önemlidir. Çocuklarınızın sorunlarına çözüm odaklı yaklaşarak onların problem çözme becerilerinigüçlendirebilirsiniz.
-
Demokratik tutum, sevgi ve sınırların dengeli bir şekilde sağlandığı bir yaklaşımdır. Çocuğa sevgi ve destek sunarken, aynı zamanda net kurallar belirlemek önemlidir. Kurallar ve beklentiler konusunda açık olarak, çocuğunuzun hangi davranışların kabul edilebilir olduğunu anlamasına yardımcı olabilirsiniz.
-
Çocukların doğru bilgilerini pekiştirmek, motivasyonlarını artırmak. Davranışlarını takdir ederek ve olumlu geribildirimde bulunarak, çocuğun doğru ilerlemesini destekleyebilirsiniz.
-
Duygularınızı kontrol altında tutarak çocuğunuza rol model olabilirsiniz. Bununla birlikte, çocuğunuzun duygusal zekasının gelişimine katkıda bulunabilirsiniz.
-
Çocuklar büyüdükçe farklı düşünceler geliştirebilirler. Onların bakış açılarına saygı göstererek ve gerektiğinde esneklik sağlayarak onlara alan tanıyarak, güçlü bir güven ilişkisi kurmaya yardımcı olabilirsiniz.
Bu öneriler, demokratik ebeveynlik yaklaşımını benimseyen ailelerin, çocuklarına sağlıklı bir şekilde rehberlik etmelerine ve onların daha bağımsız bireyler olarak yetişmelerine yardımcı olur.
