Bir cinayet işlendiğinde ilk aklımıza gelen şey genellikle “Katil neden yaptı?” sorusudur.
Kimi zaman öfke, kimi zaman çıkar, kimi zaman da soğukkanlı bir plan… Ama nörobilim bize daha farklı bir pencere açıyor:
Ya suçun kökleri beynin derinliklerinde saklıysa?
Frontal Lob: Beynin Fren Sistemi
Frontal lob, beynimizin “fren pedalı” gibidir. Karar verme, empati kurma, dürtüleri kontrol etme gibi işlevleri üstlenir.
Bu bölgedeki hasarlar, insanı olduğundan çok daha agresif ve kontrolsüz yapabilir (Blair, 2001).
Tarihsel olarak bilinen en ilginç örneklerden biri Phineas Gage’dir. Demiryolu işçisi olan Gage’in kafasına demir bir çubuk saplanmış ve frontal lobu zarar görmüştü.
Kazadan önce sakin ve saygılı biri olan Gage, olaydan sonra öfkeli, dürtüsel ve saldırgan birine dönüşmüştü (Macmillan, 2000).
Cinayet davalarında da benzer örnekler görülüyor. Bazı sanıkların beyin taramalarında frontal lobun yeterince çalışmadığı tespit edildi (Raine, 2013).
Yani suçun arkasında “beyinsel bir fren arızası” olabilir.
Psikopatoloji: Suça Zemin Hazırlayan Zihin
Bazı ruhsal bozukluklar da şiddetle ilişkilendiriliyor:
-
Paranoid şizofreni: Kişi “beni öldürmek istiyorlar” gibi sanrılarla hareket edip saldırganlaşabiliyor (Taylor, 1985).
-
Antisosyal kişilik bozukluğu (psikopati): Empati eksikliği, pişmanlık hissetmeme ve risk arayışı bu kişileri şiddete daha yatkın kılabiliyor.
Araştırmalar, psikopatların beyninde amigdala (duygusal tepkiler) ile prefrontal korteks (mantık, kontrol) arasındaki bağlantıların daha zayıf olduğunu gösteriyor (Kiehl, 2006; Glenn & Raine, 2014).
Bu durum, psikopatoloji ve nöroanatomik farklılıkların suça nasıl zemin hazırlayabildiğini göstermektedir.
Ünlü Davalar: Beyin ve Suç İlişkisi
1966’da Charles Whitman, Texas Üniversitesi’nde 16 kişiyi öldürdü. Ölümünden sonra yapılan otopside beyninde büyük bir tümör bulundu.
Tümör, saldırganlıkla ilişkilendirilen bölgelere baskı yapıyordu (Martell, 2010). Bu bulgu, suçu yalnızca “karakter zayıflığı” ile açıklamanın yetersiz olduğunu gösterdi.
Nörokriminoloji alanının öncülerinden Adrian Raine, yüzlerce suçlunun beyin görüntülerini inceledi.
Sonuç ilginçti: Katillerin frontal lob aktiviteleri daha düşük, limbik sistem aktiviteleri ise daha yüksekti (Raine, 2013).
Yani frenler zayıf, gaz pedalı ise fazlasıyla basılıydı.
Hukuk ve Etik: Cezalandırmalı mı, Tedavi Etmeli mi?
Eğer bir katilin beyninde yapısal bir bozukluk varsa, bu onun sorumluluğunu azaltır mı?
Yoksa suç yine de suç mudur?
Hukuk sistemleri bu noktada zorlanıyor. Özellikle “delilik savunması” davalarda sık sık gündeme geliyor (Morse, 2008).
Toplum güvenliği ile bireysel özgürlük arasında hassas bir denge var.
Nörobilim, bize suçun biyolojik temellerini gösteriyor ama cezalandırma yerine tedavi uygulanmalı mı sorusuna kesin bir yanıt veremiyor.
Sonuç: Katil İnsan mı Yoksa Beyin mi?
Cinayeti yalnızca beyindeki bozukluklarla açıklamak indirgemeci olur.
Ama görmezden gelmek de mümkün değil. Cinayet; biyoloji, psikopatoloji ve çevresel koşulların birleşimiyle ortaya çıkan karmaşık bir gerçekliktir.
Belki de doğru cevap şudur:
Katil ne sadece beyin ne de sadece insandır; her ikisinin etkileşiminin gölgesinde şekillenen bir hikâyedir.
Bu nedenle nörobilim, suçu yalnızca cezalandırılması gereken bir davranış olarak değil, aynı zamanda anlaşılması gereken bir insan fenomeni olarak görmemizi sağlar.
Suçun kökenlerini anlamak, toplumsal önlemlerin de daha insancıl olmasına katkı sunabilir.
Kaynakça
-
Blair, R. J. R. (2001). Neurocognitive models of aggression, the antisocial personality disorders, and psychopathy. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry, 71(6), 727–731. https://doi.org/10.1136/jnnp.71.6.727
-
Glenn, A. L., & Raine, A. (2014). Neurocriminology: Implications for the punishment, prediction and prevention of criminal behaviour. Nature Reviews Neuroscience, 15(1), 54–63. https://doi.org/10.1038/nrn3640
-
Kiehl, K. A. (2006). A cognitive neuroscience perspective on psychopathy: Evidence for paralimbic system dysfunction. Psychiatry Research, 142(2–3), 107–128. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2005.09.013
-
Macmillan, M. (2000). An Odd Kind of Fame: Stories of Phineas Gage. MIT Press.
-
Martell, D. A. (2010). Neuropsychology and the Law. Routledge.
-
Morse, S. J. (2008). Brain overclaim syndrome and criminal responsibility: A diagnostic note. Ohio State Journal of Criminal Law, 3, 397–412.
-
Raine, A. (2013). The Anatomy of Violence: The Biological Roots of Crime. Pantheon Books.
-
Taylor, P. J. (1985). Motives for offending among violent and psychotic men. British Journal of Psychiatry, 147(6), 491–498. https://doi.org/10.1192/bjp.147.6.491
