Günümüzde ebeveynlik anlayışı, toplumsal dönüşümler, dijitalleşme ve artan farkındalıklarla birlikte önemli bir evrim geçirmektedir. Özellikle “yeni nesil anneler” olarak adlandırılan ebeveyn profili, çocuklarını çevresel risklerden koruma konusunda oldukça bilinçli ve hassas davranmakta; ancak bu tutum, çoğu zaman aşırı koruyuculuğa dönüşmektedir. Aşırı koruyucu ebeveynlik, çocuğun sağlıklı gelişimini desteklemek yerine, bağımsızlık, özgüven ve sosyal yeterlik alanlarında önemli geriliklere neden olabilmektedir (Acar, 2015; Günalp, 2007).
Sosyal İzolasyon ve Sosyal Beceri Eksikliği
Sosyal gelişim, bireyin erken çocukluk döneminden itibaren çevresiyle kurduğu ilişkilerle şekillenir. Ancak aşırı koruyucu annelik, çocukları sosyal ortamlardan uzaklaştırmakta; bu da onların paylaşma, empati kurma ve çatışma çözme gibi temel sosyal becerilerinin gelişimini engellemektedir (Grolnick & Pomerantz, 2009; Kuru & Yıldız, 2020). Evde geçirilen aşırı zaman, çocukların yaşıtlarıyla etkileşimini sınırlandırmakta ve grup içi işbirliği, duygu yönetimi gibi yetilerin gelişmesini geciktirmektedir (Günalp, 2007). Bu durum, çocuğun ilerleyen yıllarda hem akademik ortamda hem de sosyal yaşamda zorluk yaşamasına neden olabilir.
Bağımsızlık ve Problem Çözme Becerilerinin Gölgelenişi
“Helikopter ebeveynlik” olarak literatürde yer bulan aşırı müdahaleci tutum, çocukların kendi kararlarını verme ve sorunlarla baş etme becerilerini sınırlamaktadır (Segrin, Woszidlo, Givertz & Montgomery, 2013). Oysa bireysel gelişim, deneyim ve hatalarla öğrenilen süreçlerle pekişir. Sürekli müdahaleye maruz kalan çocuklar, küçük yaşlardan itibaren kendi başlarına hareket etme ve sonuçlarına katlanma fırsatı bulamazlar. Bu da özgüven eksikliği, karar verme zorlukları ve sorumluluk bilincinde gerilik gibi sorunlara yol açar (Özbek & Değer, 2018).
Psikolojik Etkiler: Anksiyete, Bağımlılık ve Düşük Öz-Yeterlik
Aşırı korunan çocuklarda sıklıkla anksiyete bozuklukları, düşük öz-yeterlik duygusu ve çevreye aşırı bağımlılık eğilimleri gözlemlenmektedir. Bu bireyler, risk almaktan kaçınır, toplumsal ortamlarda çekingen davranır ve yeni durumlara uyum sağlamakta güçlük çekerler (Segrin et al., 2013; Yiğit, 2021). Psikolojik dayanıklılığın gelişebilmesi için bireyin stresle baş etme yollarını deneyimlemesi gerekir. Ancak aşırı koruma altında büyüyen çocuklar, bu deneyimleri yeterince yaşayamamakta ve ileriki yaşamlarında karşılaştıkları zorluklara karşı kırılgan hale gelmektedir (Schiffrin et al., 2014).
Annelerin Yaygın Tutum Hataları
Yeni nesil anneler, çoğu zaman çocuklarının en küçük ihtiyaçlarına dahi anında yanıt vererek onların karşılaştığı her zorluğu ortadan kaldırma çabasındadır. Bu tutum, çocuğun kendi ihtiyaçlarını fark etme ve ifade etme becerisini geliştirmesini engeller. Ayrıca, tutarsız disiplin uygulamaları, aşırı hoşgörü ve sürekli müdahale gibi yaklaşımlar çocuğun sınır kavramını öğrenmesini zorlaştırır. Bu durum, özellikle karar alma süreçlerinde çocuğun dış onaya bağımlı hale gelmesine yol açabilir (Özbek & Değer, 2018).
Sağlıklı Ebeveynlik İçin Öneriler
Ebeveynler, çocuklarına sevgi ve güven ortamı sunarken, aynı zamanda onların bireysel gelişimlerini destekleyecek bağımsızlık alanları tanımalıdır. Hatalar, çocukların öğrenme sürecinin doğal bir parçasıdır ve ebeveynler bu hatalara müdahale etmek yerine rehberlik etmeyi tercih etmelidir (Ungar, 2009). Sosyal becerilerin gelişimi için çocuklara grup oyunları, takım çalışmaları ve yaşıtlarıyla etkileşim imkânları sağlanmalıdır. Bu tür ortamlar, çocukların empati kurma, iletişim geliştirme ve çatışma çözme gibi temel beceriler kazanmasını destekler (Segrin et al., 2013).
Kapanış ve Teşekkür
Tüm bu değerlendirmelerin sonunda, kişisel bir teşekkür borçluyum. Bugüne kadar ne yaparsam yapayım arkamda olan sevgili anneme… Düşeceğimi bile bile atıldığım işlerde, gerçekten düştüğümde bile gülümseyerek “aferin, denedin” diyebilmen, hayatım boyunca öğrendiğim tüm teorilerden daha güçlü bir öğretidir.
Ve sevgili anneannem… Bu satırlar bir yerlerden sana da ulaşıyorsa bil ki en sessiz ama en derin desteklerden birisin benim için. Varlığın, kelimelerin çok ötesinde bir güç kaynağı.
Kaynakça
Acar, M. (2015). Ana-babaların çocuk yetiştirmede aşırı koruyucu tutumları. Acar Index, 1(1), 45–60.
Grolnick, W. S., & Pomerantz, E. M. (2009). Issues and challenges in studying parental control: Toward a new conceptualization. Child Development Perspectives, 3(3), 165–170. https://doi.org/10.1111/j.1750-8606.2009.00099.x
Günalp, N. (2007). Ebeveyn tutumlarının çocukların okul başarısı üzerindeki etkisi. Journal of Educational Sciences, 3(2), 123–135.
Kuru, M., & Yıldız, M. (2020). Çocukların sosyal izolasyon sürecindeki yaşantılarının ebeveyn tespitleri çerçevesinde belirlenmesi. Çocuk Hakları Araştırmaları Dergisi, 12(1), 45–58.
Özbek, M., & Değer, A. (2018). Aşırı koruyucu ebeveynlik ve çocuk gelişimi. Psikoloji Dergisi, 40(3), 210–225.
Schiffrin, H. H., Liss, M., Miles-McLean, H., Geary, K. A., & Erchull, M. J. (2014). Helping or hovering? The effects of helicopter parenting on college students’ well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 33(6), 487–508. https://doi.org/10.1521/jscp.2014.33.6.487
Segrin, C., Woszidlo, A., Givertz, M., & Montgomery, N. (2013). The role of parents in young adults’ psychological well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 32(6), 561–586. https://doi.org/10.1521/jscp.2013.32.6.561
Ungar, M. (2009). Overprotective parenting: Helping parents provide children the right amount of control. University of Toronto Press.
Yiğit, A. (2021). Aile yapısındaki değişim ve ebeveyn tutumları: Aşırı koruyuculuktan demokratik yaklaşımlara. Aile ve Toplum Dergisi, 15(2), 100–115.
