Stalking, yani Türkçeye uyarlanmış hâliyle “ısrarlı takip”, günümüzde sosyal medyada neredeyse normalleşmiş bir kavram hâline geldi. Peki ya bu stalker ile gerçek hayatta karşılaşsaydık? Dışarı adım attığımızda, gölgenin ardında bizi izleyen bir çift göz… Adımlarımızın ritmini takip eden sessiz nefesler… Her köşe başında, her dönemeçte birinin bizi izliyor olabileceği düşüncesiyle tüylerimizin ürpermesi… Hatta bazen, evimizin güvenliğinde bile o huzursuz varlığın gölgesini hissetmek… Bu, hiçbir romantizmi olmayan; sadece ürkütücü ve boğucu bir gerçeklik.
Bu yazıda, stalking kavramını, bir stalker’ın psikolojik motivasyonlarını ve mağdur üzerinde yarattığı yıkıcı etkileri ele alacağız.
Stalker’ın Motivasyonları
Stalker’lar genellikle kontrol etme isteği, takıntı (obsesyon) ya da reddedilme korkusu gibi psikolojik sebeplerle hareket eder. Kimi zaman bu davranışlar narsisistik kişilik özellikleri (kendini aşırı önemseme, büyüklenme) veya borderline eğilimler (yoğun duygusal dalgalanmalar, terk edilme korkusu) ile bağlantılıdır.
Bu kişilerde sık görülen bir diğer unsur ise bilişsel çarpıtmalardır, yani kendi eylemlerini masum veya haklı görme eğilimleri:
-
“O (mağdur) da bana ilgi duyuyor, bu yüzden yaptıklarım normal.”
-
“Benim davranışlarım masum, aslında zarar vermiyorum.”
Bu çarpıtmalar, stalker’ın kendini durdurmasını zorlaştırırken mağdur üzerinde sürekli bir belirsizlik ve kaygı hali yaratır. Hatta stalker, kendi davranışlarının mağduriyetine yol açtığını fark etmeyip, asıl mağdurun kendisi olduğunu düşünme eğiliminde bile olabilir.
Popüler kültürdeki en bilinen örneklerden biri, You dizisindeki Joe Goldberg’dir. Joe, ilk bakışta romantik bir adam gibi görünse de aslında manipülatif, narsist ve sınır tanımazdır. Onun hikâyesi, saplantılı aşk maskesi altında tehlikeli bir kişilik bozukluğunu ortaya koyar. Bütün bunları yaparken Joe, sevgiye aç ve koruyucu bir aşık gibi resmedilir. Ancak dizinin finalinde, doğrudan izleyiciye bakarak “dördüncü duvarı” yıkar ve beş sezon boyunca “çekici” gösterilen bu davranış biçiminin aslında ne kadar tehditkâr ve yıkıcı olduğunu, tüm hikâyeyi romantize eden izleyicinin yüzüne çarpıcı bir şekilde vurur.
Mağdur Üzerindeki Etkiler
Stalking, mağdurlar üzerinde çeşitli düzeylerde derin etkiler bırakır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
-
Ruhsal etkiler: Sürekli takip edilme ve gözetlenme hissi, yoğun kaygı, travma ve depresyon.
-
Sosyal etkiler: Kendini koruma ihtiyacıyla sosyal çevreden uzaklaşma, günlük hayatın kısıtlanması.
-
Dijital etkiler: Çevrimiçi ortamda sürekli gözetlenme hissi, paranoya ve güven kaybı.
Bu sefer de mağdurun perspektifinden bakalım. Beck, Joe’nun sakladığı kutuyu bulduğunda karşısında kendi hayatının parçalarını buluyor—her biri takıntının bir kanıtı. O anda kafasında dolaşan şüpheler net bir gerçeğe dönüşüyor: Bu zamana kadar bir stalker’la yaşamış. Her özel detayının izlendiğini, toplandığını ve kontrol edildiğini fark etmek, insanın içine buz gibi bir korku düşürüyor. Zihni, güven diye bildiği her şeyi sorgulamaya başlıyor ve Joe artık onun için bir tehdite dönüşüyor.
Maalesef, bu sorunun trajik bir cevabını Clare Barnel cinayetinde görüyoruz. Clare, çalıştığı yerde kendisini defalarca rahatsız eden bir stalker’dan polise şikâyetçi olmuştu. Ancak uyarıları dikkate alınmadı. 13 Eylül 2005’te Clare çalıştığı dükkânda stalker tarafından silahla vurularak öldürüldü. Bu olay, stalking davranışının yalnızca psikolojik değil, hayati tehlike yaratabilecek boyutunu da ortaya koyuyor.
Toplumsal ve Hukuki Perspektif
Toplum ve medya, kimi zaman You dizisindeki Joe Goldberg örneğinde olduğu gibi stalker’ı romantize eder; kimi zamansa Clare Barnel vakasında olduğu gibi tehlikeyi küçümser. Oysa stalking, yalnızca bireysel bir sorun değil, ciddi bir toplumsal güvenlik meselesidir.
Kriminal davranış analisti Laura Richards, stalking’i “ağır çekim suç (slow motion murder)” olarak tanımlar; çünkü bu adım adım ilerleyerek kurbanı kuşatan bir şiddet biçimidir. Her adımın bir müdahale fırsatı olması ise, mağdurları korumaya yönelik yasal ve toplumsal mekanizmaların ne kadar kritik olduğunu gösterir. Ancak Türkiye’de ve dünyada bu mekanizmalar ve toplumsal farkındalık hâlâ yetersizdir. Dijital güvenlik önlemleri, sosyal destek ağları ve psikolojik danışmanlık ise mağdurların hayatını koruyabilecek hayati araçlardır.
Stalking, bir sevgi ve ilgi şekli değil; sınır ihlali ve görünmez bir şiddet biçimidir. Kendinize sorun: Böyle bir kişi hayatınızın bir parçası olsaydı, gerçekten ne hissederdiniz?
Kaynakça
LADbible Stories. (2024, December 1). Criminal behavioural analyst on psychopaths, murderers & stalkers | Minutes with [Video]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=JrvWPGRnUwk
Kamphuis, J. H., et al. (2000). The impact of stalkers on their victims. British Journal of Psychiatry, 170, 12–17.
Spitzberg, B. H. (2012). Stalking: Patterns, motives, and intervention strategies. Aggression and Violent Behavior, 17(6), 495–506. https://doi.org/10.1016/j.avb.2012.07.001
Pinals, D. A. (2007). Stalking: Psychiatric perspectives and practical approaches. American Journal of Psychiatry, 164(11), 1 November 2007. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2007.07081261
