Somatizasyon bozukluğu, tekrarlayan fiziksel semptomların tıbbi bir nedeni olmadığında ortaya breveç ortaya çıkan bir psikolojik rahatsızlıktır. Somatik rahatsızlıklara sahip kişiler, bedenleri ve organları ile ilgili çeşitli şikayetlerde bulunabilirler. Vücutlarında yanma hislerinin, sürekli yer değiştiren ağrılarının, dillerinde farklı tatların ve ara sıra giren krampların olduğundan yakınırlar. Tıbbi değerlendirmeler, tetkik sonucunda fiziksel hastalık bulunamaz.
Somatizasyon Bozukluğu Belirtileri
Somatizasyon bozukluğu belirtileri, kişiden kişiye değişebilir. En yaygın bedensel belirtiler şunlardır:
- Ağrı: Karın ağrısı, baş ağrısı, sırt ağrısı, kas ağrısı veya eklem ağrısı gibi çeşitli ağrı türleri
- Sindirim problemleri: Kabızlık, ishal, şişkinlik veya mide bulantısı
- Cinsel problemler: Sertleşme sorunu, vajinismus veya cinsel isteksizlik
- Nefes darlığı veya göğüs ağrısı
- Yorgunluk veya halsizlik
- Baş dönmesi veya bayılma
- Uyku problemleri
Neden Olur? Kimlerde Görülür?
Somatizasyon bozukluğu’nun nedenleri:
- Bilinçdışı mekanizma: Kişi duygularını tanımakta ya da ifade etmekte zorlanabilir.
- Stresle başa çıkma yöntemi olarak bedenini kullanıyor olabilir.
- Kültürel, kişilik yapısı ve yetişme tarzı da etkili olabilir (örneğin duyguların bastırıldığı ortamlar).
Bu bozukluk genellikle şu gruplarda daha yaygın görülmektedir:
- Kadınlar
- Erken yetişkinlik dönemindeki bireyler
- Çocukluk veya ergenlik döneminde travma yaşamış kişiler
- Stresli bir yaşam sürenler
- Depresyon veya kaygı bozukluğu olan kişiler
Somatizasyon bozukluğu yaşayan herkes psikolojik bir bozukluğa sahip olmayabilir. Ancak bunu yoğun ve belirli bir sıklıkla deneyimleyen kişiler uzmanlar tarafından “bedensel belirti bozukluğu” ya da diğer adıyla “somatik semptom bozukluğu” tanısı alabilir. Bu bozukluk kişinin günlük yaşamına etki edecek şekilde bedensel belirtilere, sağlıkla ilgili kaygılara ya da düşüncelere neden olur. Bedensel belirti bozuklukları çatısı altında hastalık kaygısı, dönüştürme (konversiyon), yapay bozukluk gibi alt türler de vardır. Buna ek olarak somatizasyon bozukluğu, başka psikolojik bozukluklar nedeniyle de görülüyor olabilir. Somatizasyon bozukluğuna en çok eşlik eden bozukluklar, anksiyete ve duygu durum bozukluklarıdır.
Somatizasyon bozukluğu olan kişilerin aileleri ise kişilere süreli destek ve anlayış göstermelidir. Bu oldukça önemli ve dikkat edilmesi gereken bir konudur.
Somatizasyon Bozukluğu ile Başa Çıkmak İçin İpuçları
Somatizasyon bozukluğu ile başa çıkmak için yapabileceğiniz birkaç şey var:
- Somatizasyon bozukluğu hakkında bilgi edinin.
- Semptomlarınızı takip edin.
- Bir tedavi planı geliştirin.
- Düzenli egzersiz yapın.
- Sağlıklı beslenin.
- Duygularını tanıyıp, öğrenebilirsin (günlük tutabilirsin).
- Yeterince uyuyun.
- Vücudunu dinlemek ama her fiziksel sinyali “hastalık” gibi yorumlamamak.
- Stresinizi yönetmeyi öğrenin.
- Destek gruplarına katılın.
- Bütüncül yaklaşım yöntemleri de rahatlatır. Hastaların iyileşme sürecini destekler. Akupunktur, homeopati, aromaterapi de önerilir.
Ayrılık Sonrası Somatizasyon
Bazen ayrılık sonrası da kişiler somatizasyon bozukluğu yaşar. Ayrılık gibi yoğun duygusal olaylar, psikolojik şok yaratır. Kişi duygusal acıyı bazen doğrudan hissedemez veya ifade edemez. Bu durumda vücut devreye girer ve bu bastırılmış ya da işlenmemiş duyguları bedensel belirtilerle dışa vurur.
Örnek: “Seni özlüyorum” yerine:
- Mide krampları
- Göğüs sıkışması
- Kalp çarpıntısı
- Sürekli yorgunluk
- Uyuşma, karıncalanma
- Boğazda düğüm hissi
Bunlar bazen “panik atak” gibi algılanabilir ama altında yatan şey çoğunlukla yoğun duygusal baskıdır.
Neden Olur?
- Duyguları ifade etmeden bastırmak
- “Güçlü durmalıyım” baskısı
- Kendini suçlama, değersizlik hisleri
- “Keşke şöyle olsaydı” gibi bitmemiş düşünceler
- Ayrılığı tam olarak kabul edememek veya yas sürecini yaşayamamak
Somatizasyon Bozukluğu Tedavisi
Somatizasyon bozukluğu ile başa çıkmak için öneriler:
- Duyguyu Bedenden Ayırmaya Çalış
- Her belirtiyi “hasta oldum” gibi değil, “bunun altında ne hissediyorum?” diye yorumlamaya başla.
- Örnek: Göğsüm sıkışıyor → “Belki içimde çok fazla tutulan bir hüzün var.”
- Duyguları Bastırma
- Ağlamak, yazmak, anlatmak hepsi bedensel yükü azaltır.
- Bastırılan her duygu vücutta bir yere “park eder”.
- Bedeni Rahatlatan Uygulamalar
- Nefes egzersizleri (diyaframdan nefes alma)
- Yavaş yürüyüşler, meditasyon, yoga
- Sıcak duş gibi rahatlatıcı rutinler
- Yas Sürecini Kabul Et
- Ayrılık küçük bir “kayıp” değil, büyük bir duygusal sarsıntıdır.
- Kendine bu duyguları yaşama izni ver: üzülmek, özlemek, kızmak hepsi sağlıklıdır.
- Profesyonel Destek
- Somatizasyon bozukluğu, psikoterapiyle çok iyi çözümlenebilir.
- Terapi, duyguları beden yerine kelimelere dökmeyi öğretir bu da bedensel belirtileri azaltır.
En yaygın tedavi yöntemleri şunlardır:
- Psikoterapi: Bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi psikoterapi yöntemleri somatizasyon bozukluğu tedavisinde oldukça etkilidir.
- İlaç tedavisi: Antidepresan ve anksiyolitik ilaçlar somatizasyon bozukluğu tedavisinde yaygın olarak kullanılır.
- Fizik tedavi: Ağrı ve diğer bedensel belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir.
