Merhaba değerli okurlarım, ben Klinik Psikolog Ece Kızıltan. Bu ay ki yazımda sizlere Japonya’ya özgü bir kültür aynı zamanda Jirai Kei teriminden bahsedeceğim.
“Jirai Kei”, kadınları, özellikle Sınırda Kişilik Bozukluğu (BPD), bipolar bozukluk ve diğer akıl hastalıkları olanları klişelemek için kullanılan aşağılayıcı bir terim olan, kelimenin tam anlamıyla “kara mayını kadını” anlamındaki “Jirai Onna” (地雷女) ifadesinden türetilmiştir. Duygudurum dalgalanmasına neden olan koşullar anlamına gelir.
Bu terim sıklıkla kadınları, özellikle de eski sevgilileri, kawaii estetiğine yakınlık gibi keyfi özelliklere dayanarak “çılgın” veya “tehlikeli” diye nitelendirmek için kullanılır. Alt kültürde kadınlara “Jirai Joshi” (地雷女子) yani “kara mayını kızları”, erkeklere ise “Jirai Danshi” (地雷男子) yani “kara mayını erkekleri” denir.
Japon Alt Kültürü ve Jirai Kei’nin Kökeni
Alt kültür, Japonya’da Mart 2020’de COVID-19 kısıtlamaları sırasında viral bir çekişme kazanan “psikopat kız arkadaş” giydirme meydan okumasının ardından çeşitli karanlık moda stilleriyle ilişkilendirilmiştir. Bu meydan okuma, çoğunlukla Kabukicho kırmızı ışık bölgesinde daha iyi bir yaşam vaatleriyle yaşlı erkekler tarafından internette kandırılan genç kaçaklardan oluşan bir grup olan Toyoko Çocukları ile ilişkilendirilen özelliklere sıkça gönderme yapıyordu.
Bu kişiler genellikle seks işçiliği, uyuşturucu kaçakçılığı ve diğer suç faaliyetleri için sömürülürler.
Jirai Kei’nin Batılı takipçileri onu yalnızca bir moda akımı olarak görüp karanlık kökenlerinden ayırmaya çalışsalar da, alt kültür Japonya’da büyük ölçüde olumsuz bir imaja sahiptir. “Kız arkadaş psikopattır” klişesiyle ilişkilendirilmesi kadın düşmanı bir klişe olarak yorumlanır. Ancak, “mayın” olarak kendini tanımlayan Japon kızlar bunu tamamen benimseyebilir.
Bu yanlış anlama birkaç faktörden kaynaklanmaktadır: Japonca makalelerin ve sosyal medya yayınlarının doğru yorumlanmasını engelleyen dil engeli, Japonya’daki ruh sağlığı sorunlarının algılanmasına ilişkin farkındalık eksikliği ve “Jirai Kei”yi bir pazarlama terimi olarak kullanan markaların popüler kültürden yararlanma eğilimi.
Moda Akımı Olarak Jirai Kei
Japon modası odak noktası Jirai Kei’ye geçtiğinde son derece acımasız bir yüz alır. Bir niş olarak ortaya çıkan bu akım, 2020’lerden bu yana ana akım bilince geçiş yaptı ve trendin tanımlayıcı makyajını popüler hale getiren bir YouTuber tarafından katalize edildi.
Bu tarz; ikiz kuyruklar, delinmiş kulaklar, gözyaşı çizgili görünüm ve altı çizili göz torbası gibi ayırt edici detaylarla tamamlanır.
Jirai Kei’nin amacı, üzüntü veya hastalık duygusunu yansıtmaktır. Giysi seçiminde siyah ve pembe tonları öne çıkar. Bazı kıyafetler Lolita veya Dark Girly stillerine benzer. Fırfırlı etekler, bluzlar, platform topuklu ayakkabılar ve MCM sırt çantaları görünümü tamamlar.
Temel Özellikleri
-
Görünüm: Jirai Kei modası, genellikle koyu renkler (özellikle siyah ve koyu pembe) ile açık renklerin (beyaz, pastel tonlar) kombinasyonunu içerir. Danteller, fırfırlar, platform botlar, diz üstü çoraplar ve yoğun göz kalemi kullanımı yaygındır.
-
Davranış: Jirai Kei yaşam tarzını benimseyen kişiler, genellikle yalnızlık, anksiyete, depresyon gibi duygusal sorunlarla mücadele ederler. Sosyal medyada kendilerini ifade etme şekilleri bu duygusal durumlarını yansıtabilir.
-
Motivasyon: Bazıları için Jirai Kei, duygusal acılarını dış dünyaya yansıtma ve benzer hisseden insanlarla bağ kurma yoludur. Diğerleri içinse sadece bir moda ifadesi veya kimlik arayışıdır.
Önemli Kavramlar
-
Yami Kawaii (病みかわいい): Hastalıklı sevimlilik anlamına gelir ve Jirai Kei’nin önemli bir alt kültürüdür.
-
Kawaii (かわいい): Sevimli, şirin anlamına gelir ve Japon kültüründe merkezi bir yere sahiptir.
-
地雷 (Jirai): Mayın anlamına gelir ve akımın adının kökenidir.
Pandemi ve Kabukicho’nun Etkisi
2020’de pandemi sırasında dünya kapanırken Kabukichō açık kaldı. Neon ışıklı caddeleriyle genç kaçakları kendine çekti ve burası kayıplar, yalnızlar ve “kara mayınları” için bir sığınak haline geldi.
Bu ortam, kendine zarar verme, madde bağımlılığı ve takıntı gibi davranışlara da zemin hazırladı. Tıpkı bir mayının üzerine basarak patlatılması gibi, Jirai Kei bireyleri kolayca tetiklenebilir.
Sonuç
Jirai Kei, yalnızca bir moda akımı değil; aynı zamanda bir Japon alt kültürü ve psikososyal bir olgudur. Masumiyet ile umutsuzluk arasında gidip gelen bu tarz, duygusal kargaşayı yansıtır.
Topluluk üyeleri bu akımı benimserken bir yandan da önyargıları kırmaya çalışırlar. Bu nedenle Jirai Kei’yi yalnızca estetik bir akım olarak değil, aynı zamanda gençlerin duygusal dünyasını yansıtan bir ifade biçimi olarak görmek gerekir.
