Hem Tanrısal Bir Benlik, Hem Zavallı Bir Çocuk: Kırılgan Narsisizm

Bir insan aynı anda hem en üstün hem de en kırılgan benliğe nasıl sahip olabilir, dışarıdan oldukça özgüvenli ve kendinden emin görünürken kendi içinde nasıl başkalarının onay ihtiyacına bağımlı olabilir? İçi boş özgüven gösterileri, yerini görünmez bir değersizlik ve yetersizlik hissine bıraktığında ortada çaresiz bir figür belirir: Kırılgan narsisizm.  

Onaya, iltifatlara, başarıya bağımlı bir kimlik. Güçlü görünen ama içsel olarak değersiz bir benlik algısı. Kendinden gururla bahsederken içten içe onay bekleyen, beklediği onay gelmeyince kendini yetersiz gören bir kişilik. Eleştirilere karşı aşırı hassas ve eleştiri kabul edemeyen, eleştiri aldığında ise bunu içselleştiren bir karakter yapısı. Psikolojide bu durum, kendini en üstün gören ama aynı zamanda çevresinden sürekli onay ihtiyacı bekleyen, sürekli olarak ‘değersizim’ hissiyatına kapılan bir benlik algısına işaret eder.

Narsisizm Nedir?

Narsisizm, literatürde çeşitli tanımlara sahip olsa da, genel olarak kabul gören tanımı ‘büyüklük, kibirlilik, kendini üstün görme, empati yoksunluğu, sürekli onay ihtiyacı bekleme’ özellikleri ile ilişkili olan bir karakter yapısıdır (Eldoğan, Tunçel, 2017). Narsisizm özelliklerine sahip olan bireyler tek ve eşsiz olduklarını, kendilerinin herkesten üstün olduklarını düşünmekle beraber, sosyal olarak kabul gören kuralları reddedebilir ve diğer insanların acı çekmesine sebep olduktan sonra bundan zevk alabilirler (Eldoğan, Tunçel, 2017).

Kırılgan Narsisizm Nedir?

Çoğu araştırmacı narsisizmi büyüklenmeci ve kırılgan narsisizm olarak iki boyutta ele almıştır (Miller, vd., 2012; Pincus, Cain, 2014). Kırılgan narsisizmde eleştirilere karşı aşırı hassasiyet, sosyal ortamlardan kaçınma, utanç, değersizlik hissi, umutsuzluk, yüksek kaygı düzeyi, çekingenlik, aşırı alçak gönüllülük ve kurulan yakın ilişkilerde fark edilebilecek düzeyde kendilikle ilgili aşırı büyüklenme gibi özellikler olabilmektedir. Kırılgan narsisizm aslında narsistik kişilik bozukluğunun daha az bilinen bir türüdür ve kırılgan narsisizm gösteren bireyleri fark etmek zor olabilir. 

• Reddedilmeye karşı aşırı hassasiyet gösteren, her tür eleştiriyi negatif algılayan ve daha içe dönük bir kişilik yapısına sahiptirler.
• Mağdur, yardıma muhtaç ve yenilmiş gibi görünebilirler fakat gerçekten yenildiklerinde kolayca ve aşırı derecede sinirlenebilirler.
• Kırılgan narsisizm gösteren bireyler kişiliklerinin sadece az bir kısmını gösterirler, bu yüzden de onları ayırt etmek zor olabilir.
• Aynı zamanda içlerinde sürekli olarak bir değersizlik hissi taşırlar, her türlü eleştiriyi içselleştirirler ve sürekli olarak stres altındalardır.

Yapılan araştırmalar kırılgan narsisizm özelliklerine sahip bireylerin depresyona da meyilli olduklarını göstermektedir. Aynı zamanda bir diğer araştırmalarda da bu bireylerin bağlanma şekillerinin genel olarak kaygılı ve kaçıngan bağlanma olduğu, kaygılı bağlanmanın ise kırılgan narsisizm gösteren bireylerde daha fazla görüldüğü bulgularına ulaşılmıştır. Kırılgan narsisizm gösteren bireyler kendi içlerinde kendilerini çok üstün ve eşsiz görmekte fakat bu hislerini genelde kendi içlerinde yaşamakta olup, bazen bu hislerden utanç duyabilmektedir. Çevrelerinde yaptıkları hatanın sebeplerini kendilerinde çoğunlukla aramaz ve sebebini dışsal etkenlere yorarlar.

Kırılgan Narsisizm Belirtileri

• Eleştirilere Karşı Aşırı Hassasiyet: Kırılgan narsisizm özellikleri gösteren bireyler, eleştiri aldıklarında sinirlenebilir, hatta bazen saldırganlaşabilirler. En basit eleştiriyi bile bir saldırı olarak algılayabilir, sonrasında ise bunu içselleştirebilirler.
• İçsel Özgüven Eksikliği: Dışarıdan özgüvenli, kendinden emin ve kimseye ihtiyaç duymuyormuş gibi görünseler de, aslında içten içe büyük bir değersizlik ve yetersizlik hissi yaşarlar. Kendilerini sürekli başkalarıyla kıyaslayıp rekabet içine girebilir, sonrasında kendilerini ‘işe yaramaz’ olarak nitelendirebilirler.
• Sosyal Kaygı ve İçe Dönüklük: Bireyler sosyal ortamlardan uzak durabilir, sosyal kaygı yaşayabilirler. Genel olarak içe dönük bir kişilik tipleri vardır. İnsanlarla yakın ilişkiler kurmaktan genellikle kaçabilirler.
• Sürekli Onay İhtiyacı: Kendilerini içten içe üstün hissetseler de, bunu sürekli olarak başkalarından duymak isteyebilirler. Yaptıkları herhangi küçük bir işte bile büyük övgüler bekleyebilirler. Bekledikleri övgüyü alamadıklarında ise içsel olarak yıkılabilirler. Bazen de övgü bekledikleri için kendilerinden utanç duyabilirler.
• Olumsuz Duygu Durum: Kendilerini başkalarıyla kıyasladıkları için yetersizlik, utanç, değersizlik hissiyle beraber aşağılık kompleksi geliştirebilir; diğerlerine karşı içten içe kıskançlık, öfke besleyebildikleri için bu tür yoğun duygularla başa çıkmakta zorlanabilir; aldıkları kötü yorumlara kendilerini inandırabilir; ilişki içindeyken ise sürekli olarak sevgi ve duygusal destek bekleyebilirler. Kırılgan narsisizm özellikleri gösteren bireylerde depresyon belirtilerinin yanı sıra nörotik kişilik örüntüsü (aşırı düşünen, kaygılı ve takıntılı) de görülebilmektedir.
• Pasif Agresif Davranışlar: Birey içten içe öfkelense de karşı tarafa bunu doğrudan söylemek yerine ona bunun sinyallerini verebilir. Genel olarak diğerlerini sessizce hayatlarından çıkarma ve diğerleriyle aralarına açıklamasız bir şekilde mesafe koymaları belirgin özelliklerinden biridir.

Kırılgan Narsisizmin Nedenleri

• Ebeveyn Tutumları: Yapılan araştırmalar kırılgan narsisizme sahip olan bireylerin çoğunun aşırı eleştirel, ihmalkâr, reddedici ve soğuk ebeveynlik stillerine sahip olduklarını göstermiştir. Buna karşın ise bireylerin benliklerini korumak için narsistik kişilik özellikleri geliştirebilecekleri; bunun tersi olarak da benliklerini korumak için yapılan eleştirilere teslim olma ve bu inançları devam ettirip olumsuz duygulanıma kapılmaları da yapılan araştırmaların bulguları arasındadır. Diğer bir yandan da bunların tersi olan aşırı hayranlık içeren ebeveynlik stilleri de kişilerin narsistik özellikler geliştirmelerine sebep olabilir.
• Şema Kuramı: Şema kuramları da ebeveynlik stillerinin sonucu olup, bireylerin haklılık, duygusal hissizlik, empati yoksunluğu, kusurluluk şemaları geliştirmelerine sebep olabilir.
• Bağlanma Stilleri: Kırılgan narsisizm özelliklerine sahip bireylerin genellikle kaygılı ya da kaçıngan bağlanma stillerinden birine sahip oldukları görülmüştür. Hatta bu bireylerde genellikle reddedilme ya da terk edilme korkusu olduğundan, genelde kaygılı bağlanma stili geliştirebilmektedirler.
• Biyolojik Faktörler: Narsistik özellikler geliştiren bireylerde genetik faktörlerin de %45-%80 oranında etki ettiği görülmektedir.

Sonuç

Kırılgan narsisizm, dışarıdan anlaşılması zor ama içeride yaşanması tarifsiz bir çatışmadır. Kendini sevilmeye layık görüp görememekle, değerli hissedip hissedememekle boğuşan bir benliğin sessiz çığlığıdır. Belki hepimiz zaman zaman bu ince çizgide yürüdük; bazen yücelip bazen yıkıldık. Ama belki de en büyük cesaret, kendimizi yüceltmeden de sevilebilir olduğumuzu kabul etmekte saklıdır.