Günümüz ebeveynleri, çocuklarının geleceği için her şeyin en iyisini ister. Ancak bazen bu “en iyisini isteme” hali, çocuğun nefes almasına dahi izin vermeyen bir aşırılığa dönüşür. İşte bu noktada karşımıza çıkan kavram, helikopter ebeveynliktir. Adını, çocuğunun etrafında sürekli dolaşan, her an onu korumaya ve yönlendirmeye çalışan anne babalardan alır (Çetin Avcı & Güleç Şatır, 2020).
Helikopter ebeveynler, çocuklarının hayatına o kadar yakından müdahil olur ki, onların kendi hatalarından öğrenmesine ya da bireyselleşmesine fırsat tanımaz. Çocuğunun ödevini onun yerine yapar, arkadaş seçimine karışır, okulda yaşadığı her anlaşmazlığı çözmek için öğretmenle iletişime geçer. Her şey “çocuğu için”dir; fakat sonuç çoğu zaman çocuğun gelişimi için olumsuzdur.
Kökleri İyi Niyet, Sonuçları Zarar
Bu ebeveynlik biçimi ilk kez 1969 yılında psikoterapist Ginott tarafından tanımlanmıştır (Padilla-Walker & Nelson, 2012). Kavram, 1990’larda Cline ve Fay tarafından yeniden gündeme getirilmiş; çocuklarına takıntılı derecede planlı, ilgili ve mükemmeliyetçi ebeveynleri tanımlamak için kullanılmıştır (Lee & Kang, 2018). Bu tutum özellikle tek çocuklu ya da yüksek sosyoekonomik düzeydeki ailelerde sıkça görülür (Bradley-Geist & Olson-Buchanan, 2014).
Helikopter ebeveynlerin çoğu, davranışlarının iyi niyetli olduğunu düşünür. Çocuğunu korumak, başarısını garantiye almak ve hayatını kolaylaştırmak ister. Fakat bu aşırı koruma hali, çocuğun kendi sınırlarını, hatalarını ve becerilerini keşfetmesini engeller. Her sorunu ebeveyn çözdüğünde, çocuk “kendi başına çözebilme” deneyimini kaybeder.
Bu nedenle araştırmalar, helikopter ebeveynlikle yetişen çocuklarda özgüven eksikliği, bağımlı kişilik gelişimi, karar vermede zorlanma ve anksiyete gibi sonuçların sıkça görüldüğünü ortaya koymaktadır (Kwon, Yoo & Bingham, 2016; LeMoyne & Buchanan, 2011).
“Biz Bugün Resim Yaptık” Sendromu
Helikopter ebeveynliğin ipuçları bazen dilde bile gizlidir. “Biz bugün yıldız aldık”, “Bugün derste resim yaptık” gibi ifadeler, ebeveynin çocuğunun hayatını kendi yaşamına ne kadar dâhil ettiğini gösterir (Kelly, Duran & Miller-Ott, 2017). İlk bakışta paylaşımcı gibi görünen bu dil, aslında çocuğun bireysel alanının silikleştiğinin göstergesidir.
Uzmanlar, bu ebeveynlerin davranışlarının altında genellikle kendi egolarını tatmin etme veya kendi gerçekleştiremedikleri idealleri çocukları üzerinden yaşama isteği olduğunu belirtmektedir (Odenweller, Booth-Butterfield & Weber, 2014; Van Ingen et al., 2015).
Teknolojinin Etkisi: Dijital Helikopterler
Bugünün dünyasında helikopter ebeveynliğin en güçlü yakıtlarından biri teknolojidir. Cep telefonları sayesinde ebeveynler çocuklarına her an ulaşabiliyor; bu da kontrol duygusunu pekiştiriyor (LeMoyne & Buchanan, 2011). Çocuğun okulda, arkadaş ortamında ya da dışarıda ne yaptığına dair sürekli bilgi sahibi olmak, ebeveynin kaygısını geçici olarak azaltırken çocuğun özerklik gelişimini sekteye uğratıyor.
Bu durum özellikle ergenlik döneminde ciddi bir çatışma yaratıyor. Çünkü bu yaş dönemi, kimlik gelişimi ve sınır koyma açısından en kritik evredir. Aşırı denetim altındaki genç, kendi kararlarını almada güçlük yaşarken, hata yapma korkusu nedeniyle denemekten çekiniyor (Farley & Kim-Spoon, 2014).
Sevgiyle Kontrol Arasındaki İnce Çizgi
Elbette hiçbir ebeveyn çocuğuna zarar vermek istemez. Ancak iyi niyetle yapılan her davranış sağlıklı değildir. Çocuklar, ancak kendi hatalarından öğrenerek sorumluluk alabilir. Aksi takdirde sürekli korunan bireyler, ileride yaşamla karşılaştıklarında kolayca sarsılır.
Bu nedenle ebeveynlikte “yeterli mesafe” kavramı çok önemlidir. Çocuğun kendi başına başarmasına fırsat tanımak, düşmesine izin vermek, gerektiğinde rehberlik etmek ama yerine geçmemek… İşte sağlıklı ebeveynliğin özü burada yatar.
Çetin Avcı ve Güleç Şatır (2020), hemşirelerin ve çocuklarla çalışan uzmanların, ebeveynlerin bu tutumlarını fark etmelerinin ve ölçebilmelerinin önemli olduğunu vurgular. Çünkü bu davranış biçimi sadece bireysel değil, toplumsal bir meseledir. Çocukların psikolojik sağlamlıkları, toplumun geleceğini şekillendirir.
Sonuç: Helikopteri İndirme Zamanı
Helikopter ebeveynlik, çağımızın hızla yayılan bir ebeveynlik biçimi. Ancak “koruma” adı altında yapılan bu aşırı müdahaleler, çocukların kendine güvenen, kendi ayakları üzerinde durabilen bireyler olmasını engelliyor. Ebeveynliğin temelinde elbette sevgi vardır; fakat sevgi, kontrolle değil güvenle birleştiğinde sağlıklıdır.
Ebeveynler, çocuklarının kahramanı olmak yerine, onların kendi kahramanlıklarını yazabilecekleri alanı tanımalıdır. Bazen en büyük destek, bir adım geri çekilmekten geçer.
Kaynakça
-
Bradley-Geist, J., & Olson-Buchanan, J. (2014). Helicopter parents: An examination of the correlates of over-parenting of college students. Education & Training, 56(4), 314–328.
-
Çetin Avcı, S., & Güleç Şatır, D. (2020). Yeni bir kavram: Helikopter ebeveynlik. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 3(2), 163–168.
-
Farley, J. P., & Kim-Spoon, J. (2014). The development of adolescent self-regulation: Reviewing the role of parent, peer, friend, and romantic relationships. Journal of Adolescence, 37(4), 433–440.
-
Kelly, L., Duran, R. L., & Miller-Ott, A. E. (2017). Helicopter parenting and cell-phone contact between parents and children in college. Southern Communication Journal, 82(2), 102–114.
-
LeMoyne, T., & Buchanan, T. (2011). Does “hovering” matter? Helicopter parenting and its effect on well-being. Sociological Spectrum, 31(4), 399–418.
-
Odenweller, K. G., Booth-Butterfield, M., & Weber, K. (2014). Investigating helicopter parenting, family environments, and relational outcomes for millennials. Communication Studies, 65(4), 407–425.
-
Padilla-Walker, L. M., & Nelson, L. J. (2012). Black hawk down?: Establishing helicopter parenting as a distinct construct from other forms of parental control during emerging adulthood. Journal of Adolescence, 35(5), 1177–1190.
-
Van Ingen, D. J., Freiheit, S., Steinfeldt, J. A., & Roberts, A. (2015). Helicopter parenting: The effect of an overbearing caregiving style on peer attachment and self-efficacy. Journal of College Counseling, 18(1), 7–20.
