Filmin öne çıkan karakterleri, üniversitede hademe olarak çalışan kimsesiz dahi bir genç olan Will (Matt Damon) ve eşini yeni kaybetmiş bir terapist olan Sean’dır (Robin Williams). Filmde, terapist ve danışan arasında kurulan güvenli ve yakın terapötik ilişki’nin; iyileştiren ve dönüştüren etkisini görürüz.
Will, silik bir anne figürü, şiddet gördüğü bir üvey baba, yetiştirme yurdu geçmişi ve koruyucu ailelerde yaşadığı zor deneyimlerden oluşan bir geçmişe sahip olan bir gençtir. Çocukluğunda ve ergenliğinde maruz kaldığı şiddet nedeniyle saldırgan davranışlar gösterir ve tutuklanır. Çalıştığı üniversitenin matematik profesörü tarafından, ileri matematik alanında çalışması ve bir terapistle görüşmesi şartıyla gözaltından çıkarılır.
Fakat terapiye gönüllü katılmadığı için terapistlerle iş birliği yapmaya yanaşmaz. Alaycı ve saygısız konuşarak terapistleri kendinden uzaklaştırır. Will bu alaycı tutumuyla, bir savunma mekanizması sergilemekte ve kendini açmaktan kaçınmaktadır. Son terapi denemesini Sean ile yapar. Çocuğun vefat eden eşiyle ilgili yaptığı çirkin yakıştırmalar karşısında Sean, onu duvara sertçe yapıştırarak tehdit eder. Bir terapistin ilk defa gerçek duygularını sergilediğini gören Will, beklemediği bu tepki karşısında şaşırır. Seanslar devam eder.
Deneyimden Kaçış ve Ayna Etkisi
Sean, ikinci seansında gerçekçi ve objektif bir şekilde Will’i analiz eder. Onu, deneyimlerden kaçınan, sadece okuyarak öğrendikleriyle kendini göstermeye çalışan bir çocuk olarak tanımlar. Karşısında hayatı deneyimlememiş, toy bir çocuk gördüğünü söyler. Sonra sözü kendine getirir. En derin acısını ve hayatının en önemli anlarını paylaşarak, aralarındaki ilişkide bir güven geliştirmeyi ve çocuğun bazı duygularını harekete geçirmeyi hedefler. En etkileyici sözü ise: “Yakın bir iletişimde bulunmadığın sürece, hayatla ilgili hiçbir şey bilemezsin” olur.
Çocuğun kendine olan güvensizliğini ve yaşamaya karşı ürkekliğini, kitaplardan öğrendikleriyle ve zekâsıyla gizlemeye çalıştığını söyler. Amacı çocuğu küçümsemekten çok, ona ayna tutmaktır. Bu nedenle onun bir dahi olduğunu kabul ettiğini de ekler. Son olarak, “Eğer kendini anlatırsan senin hakkında bir şeyler öğrenirim, aksi halde umurumda olmazsın.” der. Amacı çocuğu, gönüllü olarak kendini açmaya teşvik etmektir.
Will, bir yandan matematik alanındaki başarısını artırırken, bu konuda kendisini ileri götürecek adımlardan kaçınmaktadır. Kocayörük (2015)’e göre ilgisiz ailelerde yetişen çocuklar; zamanını etkili şekilde değerlendiremeyip, eğitime karşı ilgisiz kalmakta ve yaşama dair tercih ve seçimlerini yapamamaktadır. Bu şekilde davranan çocuk, ebeveynlerinin kendisine gösterdiği tutumu, kendisi de yaşama karşı göstermektedir.
Yakınlaşma Korkusu ve Sessiz Direniş
Will, genç bir kızla tanışır. Fakat yakınlaşma arttıkça ilişkiden uzaklaşır. İlk deneyimlediği ilişki biçiminde öğrendiği terk edilme deneyimi, yakınlaşma ve bağlanma konusunda onu korkutmaktadır. Bu sessizliği seanslarda da devam ettirir. Will, canı istemediği sürece konuşmayacağını göstermeye çalışırken, daha önce deneyimlemediği yakın ve güvenli ilişkiden kaçınmaya çalışmaktadır. Terapist bu direnişe sessiz kalarak aynı şekilde cevap verir. Fakat Sean, açtığı alana dikkatini yoğun bir biçimde vererek çocuğun iç dünyasını sessizce ona geri yansıtır.
Varlığının dikkate alındığından emin olan Will, terapist alandan dikkatini çektiği bir anda konuşmaya başlar ve fıkra anlatır. Sonra yakınlaşmaktan kaçınmasının sebebini ve sergilediği savunma mekanizmasının nedenini açıklar. Ona göre kız şu an mükemmeldir ve yakınlaşırsa kızın yeterince zeki veya mükemmel olmadığı riskini göze alması gerekecektir.
Sean, çocuğun bu inancını iyi bir keşif sorgulamasıyla kendisine yönlendirir: “Belki de mükemmel olan sensin ve mahvetmek istemediğin de bu” der. Böylece “Kimseyi tanımadan hayatına devam edersin.” diye ekler. Sonra kendisi için anlatılması zor bir konuyu açar ve kanserden kaybettiği eşinin bir kusurunu anlatır. Böylece kendisi için önemli bir anıyı, doğru bir zamanda paylaşarak yakınlığı ve güveni geliştirmeye devam eder. Aynı zamanda hayatında en kıymet verdiği kişinin mükemmel olmadığını itiraf eder.
Sonra geçmişte yaptığı önemli bir seçimden bahseder. Hoşlandığı kızla görüşmeyi, önemli bir maça gitmeye tercih ettiğini anlatır ve bundan pişman olmadığını ekler. Böylece çocuğun hayata dair seçimler yapma cesareti geliştirmesini cesaretlendirmek istemektedir.
Travmalarla Yüzleşme ve Duygusal Destek
Bir gün Sean, Will’den tutkularını ve ne istediğini ifade etmesini ister. Ancak Will, soruya cevap vermek yerine konuyu geçiştirir. Sean buna tepki gösterir ve seansı sonlandırır. Bu bir dönüm noktası olur. Bir sonraki seansta Will, geçmişindeki en acı verici deneyimi paylaşır. Terapiste, çocukken uğradığı şiddetin izlerinin fotoğraflarını gösterir ve “Bunun nasıl bir şey olduğunu biliyor musun?” diye sorar.
Terapist, babasının alkolik olduğunu ve onu kışkırtıp, dikkati kendi üzerine çekerek kardeşini ve annesini şiddetten koruduğunu anlatır. Artık ilişkilerinde açıklık, yakınlık ve empati vardır.
Terapist, gencin şiddet sonrası çekilen resimlerini gösterip “Bunu görüyor musun, bunları yaşaman senin suçun değildi.” der. Will “Evet biliyorum.” der. Ama o bu sözü tekrarlayarak Will’e doğru yaklaşmaya başlar. Amacı, çocuğun yaşadığı travmalar nedeniyle hissettiği utanç ve suçluluğu kendine yöneltmesi yerine, artık dışa vurmasını sağlamaktır.
Aynı soruyu sormasına rağmen, aynı yanıtı aldığı Will’e daha önce kurulan güvenin de etkisiyle giderek yaklaşır. Ona “Hayır bilmiyorsun, bu senin suçun değil.” demeye devam eder. Burun buruna geldikleri zaman, Will irkilir ve kaçmak ister. Şiddet geçmişi ve deneyimlemediği kabul ve yakınlık onu huzursuz eder. Ağlayarak onu iter ve kendisiyle alay etmemesini söyler. Güvenmekten ve kendini bırakmaktan kaçınmaktadır.
Kabul, Güven ve Dönüşüm
En sonunda terapiste sarılarak ağlamaya başlar. Aralarında kurulan güven ve yakınlık, fiziksel teması mümkün kılmıştır. Artık kendini güvenle bırakarak ağlayabildiği ve rahatlayabildiği bir katarsis anı yaşayabilmektedir. Will, artık duygusal desteği, derinden anlaşıldığı ve korunduğu hissini yoğun bir şekilde hissederken, kabul edildiğinden emindir.
Terapide kurulan yakın iletişim, Will’de derin dönüşümlere ve önemli değişimlere neden olur. Hayatı için seçimler yapar ve hayatı yaşamaya devam eder. Bundan sonra, kaybettiklerinin telafisini yapmaya başlayacaktır.
Kaynakça
Geçtan, E. (2023), Psikodinamik Psikiyatri ve Normaldışı Davranışlar. (25. Baskı). Metis Yayınları.
Kocayörük, E. (2015). Anne-Babalar ve Öğretmenler İçin Eğitimde İletişim. (1. Baskı). Paradigma Kitabevi Yayınları.
Magnavita, J. J. (2020). Kişilik Kuramları. (2. Baskı). Ent Matbaa.
Öngören, B., Aydemir, İ. (2022). Kurum Bakımı Altındaki Ergenlerle İletişim. Karya J Health Sci. 3(2):167–
