Dağınık bağlanma (veya düzensiz) stili, bireyin bağlanma figürüne karşı hem yakınlaşma hem de uzaklaşma davranışı sergilediği, çelişkili ve tutarsız olan tepkilerle tanımlanmış bir bağlanma stilidir (Main & Solomon, 1990). Genellikle, çocuk bakım veren kişiyi hem güven hem de tehdit kaynağı olarak algıladığında ortaya çıkmaktadır (Hesse & Main, 2006). Bu durum bağlanma sisteminde çözülmekte zorlanan bir çatışma yaratır ve davranış olarak tutarsız tepkilerle kendini gösterir.
Gelişimsel Nedenler
1. Korkutucu veya Travmatik Ebeveyn Davranışları
Bakım verenin tehditkâr, korkutucu veya dissosiyatif davranışları çocuk için bağlanma figürünü güvenilmez hâle getirir (Lyons-Ruth et al., 2005). Bu çocuğun yakınlaşmak ile uzaklaşmak arasında sıkışıp kalmasına ve bağlanma sisteminde çelişkili bir örüntü geliştirmesine neden olur.
2. Tutarsız ve Öngörülemeyen Ebeveyn Tutumları
Ebeveynin zaman zaman sevgi dolu, zaman zaman ihmal edici olması çocuğun güvenli bağlanma geliştirmesini engellemektedir (Cassidy & Shaver, 2016). Çocuk, duygusal regülasyon ihtiyaçlarının nasıl ve ne zaman karşılanacağını öngöremez.
3. İhmal Edici veya Duygusal Olarak Ulaşılmaz Ebeveyn Tutumu
Fiziksel olarak hazır olan ancak duygusal olarak erişilemeyen ebeveynler, çocuğun görünmezlik ve değersizlik hisleri geliştirmesine yol açabilir. Bu durum, çocuğun içsel bağlanma şemalarında kaotik bir yapı oluşmasına neden olur.
4. Ebeveynin Mevcut Psikolojik Sorunları
Depresyon, travma sonrası stres bozukluğu ve dissosiyatif bozukluklar gibi ruhsal sorunlara sahip ebeveynler, çocukla ilişkide duygusal regülasyon sürekliliği sağlamakta zorlanabilir (Hesse & Main, 2006). Bu dağınık bağlanma gelişiminde önemli bir risk faktörüdür.
Yetişkinlikte Dağınık Bağlanmanın Belirtileri
1. Yakın İlişkilerde Tutarsız Yaklaşımlar
Bu kişiler, bir yandan derin bağlar kurma isteği taşırken diğer yandan terk edilme korkularını yönetmeye çalışırlar. İlişkide güçlü bir bağlılık sergileyip ardından ani şekilde uzaklaşmaları, partneri sınamaya yönelik davranışlar veya beklenmedik kopuşlar oldukça yaygın görülmektedir.
2. Duygularla Baş Etmede Zorluklar
Yoğun duygusal regülasyon tepkiler ve bu tepkilerin kontrol edilmesinde yaşanan güçlükler, bireylerin iç dünyasında dengesizlik yaratabilir (Cassidy & Shaver, 2016). Ani öfke çıkışları, dalgalı duygudurumu ve zaman zaman dissosiyasyon gözlenebilir.
3. Kimlik Algısında Belirsizlik ve Değersizlik Hissi
Kişinin kendilik algısı net değildir; bir gün kendini yeterli ve değerli hissederken ertesi gün tam tersine yetersizlik hissine kapılabilir. Bu dalgalanmalar, özsaygı sorunlarına ve kimlik algısında derin çatlaklara yol açabilir (Blair et al., 2006).
4. Güven Sorunları ve Sürekli Şüphe
Kaotik bağlanma örüntüsüne sahip bireyler, çevrelerindeki insanlara karşı daima temkinlidir. “Mutlaka bu ilişkide zarar göreceğim” ya da “Eninde sonunda yalnız kalacağım” gibi inançlar, ilişkilerin derinleşmesini engelleyici bir duvar oluşturur.
5. İlişkide Kendi Kendine Engel Olma
Duygusal olarak korunma ihtiyacı, kişinin ilişkisini farkında olmadan sabote etmesine neden olabilir. Yakınlıktan kaçınmak için aniden uzaklaşmak, karşı tarafı yönlendirmeye çalışmak ya da kişisel sınırları göz ardı eden davranışlar göstermek bu kapsama girer.
Müdahale ve İyileşme Yolları
1. Duygusal Tepkileri Tetikleyen Unsurların Tanınması
Kişinin hangi durumlarda yoğun duygusal regülasyon reaksiyonlar verdiğini fark etmesi, bağlanma stilini dönüştürmenin ilk basamaklarından biridir.
2. Güven Veren İlişkiler İnşa Etmek
Tutarlılık, empati ve tam kabul sunan ilişkiler (örneğin bir terapist ya da destekleyici bir partner) düzensiz bağlanma örüntüsünün yeniden şekillenmesinde kritik bir rol oynamaktadır (Cassidy & Shaver, 2016).
3. İçsel Çocukla Temas Etmek
Kişinin çocukluk döneminden gelen, karşılanmamış duygusal regülasyon ihtiyaçlarına yönelmesi; içsel çocukla kurulan bilinçli bir ilişki aracılığıyla mümkün olur. Bu süreç, kendine şefkatle yaklaşmayı ve iyileştirici bakım davranışlarını kapsar (Wallin, 2007).
4. Travmaya Yönelik Terapi Yaklaşımları
EMDR ya da Somatik Deneyimleme gibi terapötik teknikler, bağlanma travmalarının bilinçli şekilde yeniden işlenmesini sağlayarak duygusal regülasyon iyileşmeye katkıda bulunabilir (Hesse & Main, 2006).
Kaynakça
- Blair, R. J. R. et al. (2006). The development of psychopathy. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47(3–4), 262–275. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2006.01596.x
- Cassidy, J., & Shaver, P. R. (Eds.). (2016). Handbook of attachment: Theory, research, and clinical applications (3rd ed.). The Guilford Press.
- Hesse, E., & Main, M. (2006). Frightened, threatening, and dissociative parental behavior in low-risk samples. Development and Psychopathology, 18(2), 309–343. https://doi.org/10.1017/S0954579406060172
- Lyons-Ruth, K., et al. (2005). Maternal frightening or atypical behavior and disorganized infant attachment. Monographs of the Society for Research in Child Development, 70(1), 67–96. https://doi.org/10.1111/j.1540-5834.2005.00363.x
- Main, M., & Solomon, J. (1990). Disorganized/disoriented attachment in the Ainsworth Strange Situation. In M. T. Greenberg, D. Cicchetti, & E. M. Cummings (Eds.), Attachment in the preschool years (pp. 121–160). University of Chicago Press.
- Wallin, D. J. (2007). Attachment in Psychotherapy. Guilford Press.
