Aleksitimi, Yunanca kökenli bir kelime olup Türkçeye “Duygu Körlüğü” veya “Duygu Sağırlığı” olarak çevrilebilir. Duygusal uyuşma olarak da tanımlanabilecek Aleksitimi, bireylerin duygularını tanıyamaması, anlayamaması ve ifade edememesiyle karakterize bir durumdur. Aleksitimi yaşayan bir kişi, tüm duyguların bedeninden alınmış gibi hisseder. Yoğun bir hissizlik hali vardır. Sevinç, mutluluk, üzüntü veya hüzün hissedilmez. Bu durum, bireyin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Duyguları tanımlayamamak ve ifade edememek, stresin birikmesine yol açarak kişinin başa çıkma mekanizmalarının zayıflamasına neden olabilir. Duygusal deneyimlerin farkında olmak ve bunları ifade etme becerisine sahip olmak, sağlıklı ve yakın ilişkiler kurmak için oldukça önemlidir. Tedavi sürecinde, duygusal ifade becerilerini güçlendirmek için farkındalık temelli terapilerden destek alınabilir.
Duyguların Bedendeki Yansıması ve Aleksitimi
Her duygunun bedende bir yansıması vardır. Duygulara karşı kör ya da sağır olmak, o duyguların var olmadığı ya da kendini başka şekillerde göstermediği anlamına gelmez. Yok sayılan duygular bir şekilde ifade biçimi bulacak ve hatta psikosomatik semptomlar şeklinde kendini gösterebilecektir. Aleksitimi yaşayan bireyler, duygularından kaçınırlar ve nasıl hissettiklerine dair bir soruyla karşılaştıklarında sıklıkla konuyu değiştirirler veya genel bir ifadeyle geçiştirirler. Aleksitimik bireyler, hayal kurma konusunda da zorluklar yaşarlar. Çoğunlukla imajinasyon gibi konularda zorlanabilirler.
Aleksitiminin Sebepleri ve Etkileri
Aleksitiminin tam olarak neden ortaya çıktığına dair daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulsa da, bu duygusal uyuşmanın sebeplerinden birinin geçmişte yaşanılan travmatik olaylar olduğunu söyleyebiliriz. Her bireyin acıya ve zorluklara dayanmak için bir kapasitesi vardır. Zaman içinde yaşanılan zor olaylar, kişinin duygusal dayanıklılığını artırsa da, bazen deprem, taciz, tecavüz veya şiddet gibi travmatik olaylar zihin tarafından koruma mekanizması olarak işlenir. Duygusal açıdan ağır olan majör depresyonlarda da zihin kendini koruma alır. Kişinin hiçbir şey yapmaya enerjisi yoktur ve duygularına karşı körleşme yaşayabilir. Kaygının yoğun olduğu durumlarda ise zihin, bu aşırı duygu yüküyle baş etmenin bir yolu olarak duyguları tamamen yok sayarak bastırabilir. Bazı OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) vakalarında da bu durum görülebilir. Bunun yanı sıra, alkol ve uyuşturucu madde bağımlılığı da aleksitimi oluşumunu tetikleyebilir. Alkol ve uyuşturucu maddeler, ruh halini ve beden sağlığını ciddi şekilde etkileyerek, bağımlılıkla mücadele eden bireylerin duygusal bağlarını koparmasına yol açabilir. Duygularına yabancılaşan bir birey, bunun farkında olsa da değişmek ve eski haline dönmek için yeterli motivasyonu bulamayabilir.
Farkındalık ve Tedavi Süreci
Bu noktada, bedensel uyarımlar ve yaşamsal olguların farkındalığını kişiye hissettirmek çok önemlidir. Örneğin; güzel bulunan ya da hoş bir hatıraya götürebilecek kokuları koklamak, yediği bir yemeğin tadından aldığı lezzete odaklanmak, soğuk bir havanın teninde bıraktığı hissiyata dikkat vermek, güzel bir manzaraya bakarak içindeki duygusal tepkileri gözlemlemek ya da eskiden severek dinlediği bir müziği dinleyerek ondan tekrar zevk almak, o müziğin çağrıştırdığı eski günlere ait bir anıyı hatırlamak, benliğine ait izleri yeniden keşfetmek basit gibi görünse de, kişinin içindeki heyecanı uyandırabilir. Yaşam amacını sorgulamak ve buna yönelik hedefler belirlemek, kişiyi tetikleyerek motivasyonunu artırmaya yardımcı olacaktır.
Aleksitimi Bir Alarmdır
Aleksitimi, bir boşluk hissiyatıdır ve aslında kişinin hayatında bir şeylerin değişmesi gerektiğine dair ciddi bir alarm işareti olabilir. Bazen çevremizdeki insanlara dikkat ettiğimizde, sınırlarımızı ihlal eden, manipüle eden ya da bizi üzen insanlar olduğunu fark ederiz. İşte bu noktada, kişi hayatında bu insanlara artık yer vermemesi gerektiğinin farkına varmalıdır. Aleksitimi, genellikle bir semptomdur ve doğrudan bir ilaç tedavisi yoktur. Ancak aleksitimiye başka psikiyatrik bozukluklar eşlik ediyorsa, ilaç tedavisi bu belirtileri yönetmede yardımcı olabilir.
Duygusal Farkındalık ve İletişim
Aleksitimi, duygusal farkındalık ve duyguların tanımlanması ve ifade edilmesi konularında sınırlı bir yeteneğe sahip olmayı gerektirir. Bu durum, yaşam kalitesini etkileyen ciddi bir durumdur. Duygusal ifade eksikliği, yakın ilişkilerde bağ kurmayı ve empati duymayı zorlaştırabilir. Tedavi edilmediğinde, bu olumsuz etkiler zamanla daha da derinleşebilir. Tedavi sürecinde, bireyler aleksitimik özelliklerle başa çıkma stratejileri geliştirebilir ve yaşam kalitesini artırabilir. Bu sebeple, yaşanılan durumun farkına varmak ve destek almak son derece önemlidir.
