Kurucusu Dr. Viktor Frankl olan Logoterapi, bütün olumsuzluklara rağmen var olan duruma ve geleceğe anlam yüklemenin insanın direncini arttırdığını söylemektedir. Frankl’in teorisine “Logoterapi” demesinin nedeni ise Yunanca “anlam” manasına gelen logos terimine dayanmaktadır çünkü Logoterapi’ye göre kişinin temel olarak güdülenmesini sağlayan şey “anlam bulma arayışıdır.” Frankl kendi yaşadıklarından yola çıkarak oluşturduğu kuramda ‘anlam arayışı’nın insanın en önemli direnç kaynağı olduğunu görmekteyiz. Daha açıklayıcı olması için Frankl’ın hayat hikâyesini anlatmak iyi olacaktır. Viktor Emil Frankl 1905 yılında doğmuştur ve Avusturyalı bir nörologtur. Ergenlik çağındayken Freud ile yazıştı ve ardından bir süre Adler’in okuluna katıldı. Yani psikoloji bilimiyle yakından ilgiliydi ve dönemin ses getiren uzmanlarıyla iletişime geçti. Daha sonra Üçüncü Viyana Psikoloji Okulu olarak anılan kendi teorisi Logoterapi’yi kurdu. Burada hayatın anlam arayışı konusuna önem verdi ve bu konuda dersler verdi. 1940’ta nöroloji bölümünün başkanı olarak Rothschild Hastanesi’ne katıldı. Viyana’da Yahudileri hâlâ kabul eden tek hastaneydi. Rothschild Hastanesi’nde kaldığı süre içerisinde hemşire Tilly Grosser ile tanıştı ve 1941 yılında evlendiler. Tilly ile bir çocuk bekliyorlardı ve baskıcı rejim sebebiyle göç etme fikri cazip geliyordu, ancak annesini ve babasını terk etmek konusunda kararsızdı. Frankl kalmayı seçti ve ailesiyle beraber Theresienstadt toplama kampı olarak da bilinen Terezin Gettosu’na taşınmak zorunda kaldı. Frankl, toplam üç yılını dört kampta geçirdi. Kamp hayatında kısıtlı özgürlüklerle yaşarken bile, intihara meyilli hastalarla çalıştı. Buradaki anılarını devamlı yazmaya gayret etti. Bu yazılar kamp hayatı bittiğinde çok önemli eserlere dönüşecek ve şu anda da geçerliliğini koruyan bakış açılarını yazı dünyasına ve psikoloji bilimine kazandıracaktı. Tüm ailesini kampta kaybeden V. Frankl, nazi kampında birçok sıkıntı yaşamasına rağmen insanların hayata umutla baktıklarını, intihar etmeyip inatla yaşamak istediklerinin anlamlandırmaya çalışmıştır. “İnsanın Anlam Arayışı” adlı eseriyle dünyaca ün kazandı ve İngilizce çevirisi 1959 yılında yayımlandı.
Sonuç olarak Frankl insanın anlam arayışında olması gerektiğini ve bunun da üç temel yolla olabileceğini belirtmiştir. İlki eser yaratmak veya iş yapmak, ikincisi bir insanla etkileşim kurarak sevgide anlam bulmak, üçüncüsü kadere boyun eğip kurban rolünü oynamak yerine kişisel trajedinizi zafere dönüştürmek.
Hayatı Anlamlandırmanızı Kolaylaştıracak Bakış Açısı
Peki bu anlam arayışı nedir? Daha yakından inceleyelim ve kendi hayatımıza ışık tutmasına izin verelim. Frankl’a göre; geride bıraktığımız hayatı düşünmek yerine, şu andaki zamanda bir anlam bulunmalı ve birey gelecekte yapmak istediklerine odaklanmalı. Acı çekmek insanı güçlendirir ve yaşanan acı deneyiminin insana farklı şeyler öğrettiğinin farkına varmasını ister. Şimdi bir düşünün, geçmişteki yaralarla bugünü sağlıklı bir şekilde yaşayabildiğinizi ve bu yarayı perspektif alarak gelecekle ilgili plan kurduğunuzu. Bu pek de mümkün değil. Hayatımız bir araba yolculuğuysa ve arabayı süren biz isek sadece dikiz aynasına bakarak yolda gidemeyiz. Arabadaki dikiz aynası aslında bizim yaşamımızda geçmişimizdir. Frankl da başarılı bir nörolog ve psikiyatristken ve güzel bir ailesi varken bir anda zorla çalıştırılan ve temel ihtiyaçları dahi karşılamakta zorluk çekilen bir ortama girmek zorunda kaldı. Kasvetli kamp ortamında hayatında gelecek göremeyen ve intihar etmek isteyen birçok insanla tanıştı. İntihar düşüncesinin nasıl oluştuğunu ve nasıl çözülebileceği hakkında çalıştı. İntihar kısaca gelecekte iyi şeylerin olamayacağını veya iyi şeyler olsa bile tatmin olamayacağını düşünmektir. Hayatımızı araba yolculuğuna benzetmiştik. İntiharda arabayı nereye süreceğini bilememek veya çıkmaz sokağa girmek gibidir. Karanlıkta farlar açık olmadan araba süremeye de benzer bir yandan. Çevreni ve gideceğin yeri net göremezsin ve strese girersin ya hani. Farların açık olması bizim yolu görmemizi sağlar. Hayatımızda da karanlık hissettiğimiz ve strese girdiğimiz dönemler vardır. İşte bu süreçte farların açık olması önemlidir. Farlar aslında bu metaforda hayatımızdaki psikolojik sağlamlığımızı artıran yöntemlerimizdir. Bir nevi düşünce sistemimizdir. Yaşanan olayı bizim psikolojik iyi oluşumuza uygun şekilde yorumlamak nereye gideceğimizi görmemizi sağlar. Örneğin özgüven sahibi olmak isteyen biri uyanır uyanmaz “Ben özgüvenli oldum” diyemez; bunun yerine günlük hayatında sığınabileceği olaylarla karşılaşır. Bu sırada yaşanan olayları nasıl anlamlandırıyor bu önemlidir. İki farklı cümle ile açıklayayım ve siz de hangisinin psikolojik iyi oluş için daha faydalı olduğunu düşünün:
- “Evet bu işin de üstesinden geldim, yani sandığımdan daha özgüvenliyim” mi demeli?
- Yoksa, “Yine benim başıma geldi, ne zaman yüzüm gülecek, işlerim rast gidecek” mi demeli?
Bu iki farklı cümle bizim hayata bakış açımızı da gösteren bir işarettir ve hayatınızda yaşadığınız veya yaşıyor olduğunuz sorunu nasıl anlamlandırdığınızı gösterir. Size yardımcı olması için birkaç soru cevaplamanızı isteyeceğim:
- İçinde bulunduğunuz sorunu nasıl değerlendiriyorsunuz ve duygularınız neler?
- Bu süreçte kendinizle ilgili veya hedeflerinizle ilgili düşüncelerinizde farklılıklar oldu mu?
- Süreç boyunca kendinize iyi gelmesini umarak neler denediniz?
- Süreç daha iyi giderken siz neyi farklı yapıyor olacaksınız?
