Ergenlik dönemi bireyin çocukluktan yetişkinliğe geçiş yaptığı hem çok çalkantılı hem de en dönüştürücü evrelerden birisidir. Çocukluktan ergenliğe doğru adım atan bireyler biyolojik, duygusal ve sosyal açıdan değişimler yaşadığı, kim olduğu ve gelecekte nasıl bir birey olacağını sorguladığı bir aşamadır. “Ben kimim?”, “Ne olmak istiyorum?” gibi sorularla hem kendi içinde yaşadığı sorgulamalar hem de çevresine karşı yaptığı sorgulamaların aslında en zirve olduğu bir evredir. Bu sebeple kimlik gelişimi ergenlik yıllarının en temel psikososyal uyum görevlerinden biri olarak görülmektedir (Erikson, 1968). Erikson’un psikososyal gelişim kuramına göre, ergenlikte yaşanan “kimliğe karşı rol karmaşası” evresi sağlıklı biçimde tamamlandığında birey, tutarlı bir benlik algısı ve güçlü bir kimlik duygusu geliştirir.
Kimlik Gelişimi ve Psikososyal Uyum
Kimlik gelişimi yalnızca bireyin içsel süreciyle değil sosyal çevresiyle uyumunu da etkiler. Bu noktada psikososyal uyumun önemini daha net anlamamız sağlanır. Psikososyal uyum; bireyin kendisiyle, ailesiyle, arkadaşlarıyla ve sosyal çevresiyle kurduğu ilişkilerde denge ve doyum sağlayabilmesi, stresle başa çıkabilmesi ve toplumsal rollere uygun davranışlar sergileyebilmesi olarak tanımlanabilir. Yapılan araştırmalar kimlik gelişimini başarıyla tamamlayan ergenlerin daha yüksek benlik saygılarına, güçlü sosyal ilişkilere ve daha iyi akademik uyuma sahip olduğunu göstermektedir (Marcia, 1966).
Kimlik gelişimine ilişkin en önemli katkılardan biri Marcia’nın (1966) çalışmalarıdır. Marcia, Erikson’un kuramını temel alarak kimlik gelişimini dört statü üzerinden açıklamıştır: kimlik başarısı, moratoryum, ipotek edilmiş kimlik ve dağınık kimlik.
Kimlik Statüleri
-
Kimlik Başarısı: Seçenekleri araştırmış ve bilinçli tercihler yapmış birey.
-
Moratoryum: Hâlen arayış içinde olan, deneme-yanılma sürecinde genç.
-
İpotek Edilmiş Kimlik: Kendi keşif sürecinden geçmeden, genellikle aile veya toplumun beklentilerini benimseyen genç.
-
Dağınık Kimlik: Ne keşif yapan ne de karar veren, belirsizlik içinde kalan birey.
Araştırmalar, bu statülerin ergenlerin psikolojik ve sosyal uyumlarını doğrudan etkilediğini ortaya koymaktadır. Kimlik başarısı statüsündeki ergenler daha yüksek özsaygı, daha iyi sosyal ilişkiler ve daha az kaygı sergilerken; dağınık kimlik statüsündekilerde depresyon, yalnızlık ve riskli davranışlar daha sık görülmektedir (Meeus, 2011; Kroger, 2017).
Bu statüler, ergenlerin psikososyal uyumlarını doğrudan etkilemektedir. Araştırmalar gösteriyor ki kimlik gelişimini sağlıklı biçimde sürdüren ergenler, daha yüksek özsaygıya, daha güçlü sosyal bağlara ve daha iyi akademik performansa sahip oluyor (Meeus, 2011; Orth, Robins & Widaman, 2012). Öte yandan kimlik karmaşası yaşayan ergenlerde kaygı, depresyon ve yalnızlık gibi sorunlar daha sık görülüyor.
Ergenlik, Sosyal Çevre ve Kimlik Gelişimi
Kimlik gelişimi ile psikososyal uyum arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalar, kimlik gelişiminde ilerleme kaydeden ergenlerin daha olumlu sosyal ilişkiler kurduklarını, daha güçlü problem çözme becerileri sergilediklerini ve akademik yaşamda daha başarılı olduklarını göstermektedir (Kroger, 2017).
Kimlik gelişimi ve psikososyal uyum ergenlik döneminin en temel iki süreci olup birbirini karşılıklı olarak besler. Sağlıklı bir kimlik geliştiren birey, çevresine daha uyumlu ve destekleyici bir biçimde yaklaşır. Bu noktada ailelere ve eğitimcilere büyük bir görev düşmektedir. Gençlerin kendilerini tanımaları için güvenli bir alan sunmak, onların güçlü yönlerini keşfetmelerine fırsat vermek gerekir. Çünkü bireylerin bu dönemlerde okul ve ebeveynlerinin onların hayatıyla ilgili biraz daha ilgiye ve anlaşılmaya ihtiyacı olabilir. Birey bu evrede genel olarak konuşmak, konuşulmak ister; onların yanında olduğunu görmek ister. Bu sebeple ailelerin sorumluluğu burada büyük ölçüde önemlidir.
Öte yandan arkadaşlık ilişkileri de kimlik gelişiminde kritik bir rol oynar. Ergenlikte arkadaş grupları, bireyin kendini ifade ettiği, kabul gördüğü ve aidiyet duygusu geliştirdiği alanlardır. Sağlıklı arkadaşlıklar, gencin kimlik gelişimini desteklerken; dışlanma ya da zorbalık deneyimleri, psikolojik uyum sorunlarına yol açabilir (Brown & Larson, 2009).
Sosyal Medya ve Ergenlikte Kimlik Gelişimi
Aynı zamanda başka bir unsur olan sosyal medya da günümüzde ergenlerin kimlik gelişiminde önemli bir faktör haline gelmiştir. Farklı sosyal medya uygulamalarında yapılan paylaşımlar, etkileşimler gençler arasında bir popülarite oluşturduğundan hayatlarının önemli bir kısmının orada olduğunu düşünürler. Bu sebeple gençler kendilerini ifade etme ve farklı kimlik seçeneklerini deneme fırsatı bulurken, diğer yandan olumsuz sosyal karşılaştırmalar yoluyla özsaygıyı zedeleyebilir.
Kolay ulaşılabilir olmasından kaynaklı kendilerini bir başka karakter üzerinden de tanıtıyor olabilmeleri, güvendiklerine karşı olan benlik saygısını yüksek derecede kırmasına da sebebiyet verebilmektedir. Bu nedenle dijital ortamların ergenlerin kimlik gelişimi ve psikososyal uyum süreçlerinde nasıl bir rol oynadığı, güncel araştırmaların önemli bir konusudur.
Kaynakça
-
Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego-identity status. Journal of Personality and Social Psychology, 3(5), 551–558.
-
Schwartz, S. J., Zamboanga, B. L., Luyckx, K., Meca, A., & Ritchie, R. A. (2013). Identity in emerging adulthood: Reviewing the field and looking forward. Emerging Adulthood, 1(2), 96–113.
-
Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and Crisis. W. W. Norton & Company.
-
Brown, B. B., & Larson, J. (2009). Peer relationships in adolescence. In R. M. Lerner & L. Steinberg (Eds.), Handbook of adolescent psychology (pp. 74–103). Wiley.
-
Orth, U., Robins, R. W., & Widaman, K. F. (2012). Life-span development of self-esteem and its effects on important life outcomes. Journal of Personality and Social Psychology, 102(6), 1271–1288.
-
Kroger, J. (2017). Identity development: Adolescence through adulthood. Oxford University Press.
