Sabah programlarında (kayıp arama vb.) sıkça rastladığımız bayılan kadınların muzdarip olabileceği konversiyon bozukluğu nedir?
Konversiyon bozukluğu, nörolojik veya organik bir nedene dayanmaksızın yaşanan motor ve duyu fonksiyonlarındaki bozulma ile ilişkilidir (Doğan, 2013). Bozukluk; çoğunlukla bir psikososyal stresörün ardından oluşur ve semptomlar farklılık gösterebilir (Aksu, 2020).
Baş dönmesi, dengede bozulma, baygınlık, bilinç kaybı, epileptik olmayan nöbetler, yutmada güçlük, afoni (ses kaybı), anosmi (koku duyusunda kayıp), görmede bulanıklık veya kayıp, astazi (ayakta duramama), abazi (yürüyememe), felç durumu (paralizi), uyuşma ya da karıncalanma (parestezi) gibi motor ve duyu işlevlerinde yaşanan kayıplar bu semptomlara örnek olarak verilebilir (Sar, 2009; Hsieh, 2010; Doğan, 2013).
Freud, “konversiyon” sözcüğünü, bastırılmış düşüncelerin yerini alan fiziksel belirtiler için kullanmıştır (Ford, 1985; Dilbaz, 1994).
Konversiyon Bozukluğunun Gelişimi
Konversiyon bozukluğunun gelişiminde üç temel unsur etkili olmaktadır:
-
bireyin hastalığa karşı duyarlılığını artıran yatkınlaştırıcı etmenler,
-
semptomların ortaya çıkmasına neden olan tetikleyici durumlar,
-
bu semptomların devam etmesini sağlayan sürdürücü unsurlar (Ağkün, 2024).
Peki, sabah programlarında yakınlarını arayan kadınların bu hastalıktan muzdarip olabileceğini düşündüren nedir? Sekonder kazanç.
Konversiyon bozukluğu belirtileri, hastayı kabul edilemezle karşı karşıya gelmekten korur. Dürtüler ifade edilirken bir yandan da bilinçli farkındalık düzeyinden uzak kalınır. Böylece, bilinç dışının sebep olduğu kaygı önlenir. Bu durumda bireyin kaygıdan uzak kalması “birincil kazanç” halini alır.
Konversiyon bozukluğunun ortaya çıkardığı rahatsızlık durumu (örn. bayılma, bulanık görme vb.) hastanın görev ve sorumluluklarından sıyrılması için bir bahane verir ve bunun sonucunda çevresinin hastaya olan ilgi ve alakası artmış olur.
Bu durumda hasta, sekonder (ikincil) bir kazanç elde eder ve bu kazancı koruyup tekrar etmek üzere geliştirir (1996, Işık; Ağkün, 2024). Bu hastaların dörtte birinde stresli dönemlerde hastalığın nüks ettiği bilinmektedir (Kaplan ve ark. 1994; Aksu, 2020).
Konversiyon bozukluğuna eşlik eden başka psikoloji temelli rahatsızlıklara da (örn. majör depresyon, anksiyete, kişilik bozuklukları) sıkça rastlanmaktadır ve hastaların büyük çoğunluğu düşük sosyoekonomik düzeye sahip kadınlardan oluşmaktadır (Ercen, 1998; Göktaş, 2003).
Sabah programlarında sıkça gördüğümüz bayılan kadınların; sekonder kazanca bağlı bir fiziksel belirti gösterdiğini ve bu fiziksel belirtinin yüksek düzey stres anlarında ortaya çıktığını düşünürsek, bu kadınların söz konusu hastalık için vaka örneği niteliği taşıdığını söyleyebiliriz.
Epileptik Nöbetlerden Ayrılması
Epileptik olmayan psikojen nöbet sergileyen hastalarda; senkronize olmayan kas hareketleri, hareketsizlik atakları ve beraberinde aralıklı sallanma, kafa sallama, distonik (istemsiz kas spazmına bağlı) vücut duruşu, ataklar esnasında gözleri kapatma gibi özellikler görülebilir; ancak bu belirtilerin hiçbiri yalnızca o hastalığa özgü değildir (Güllü, 2022).
Nöbet benzeri ataklar;
-
epileptik nöbet,
-
epileptik olmayan psikojen nöbet ve
-
fizyolojik epileptik olmayan olarak üç ana başlıkta ele alınır.
Epileptik nöbetler gibi epileptik olmayan psikojen nöbetlerde de motor, duyusal, sinirsel ve bilişsel semptomlar görülür ancak epilepsiden, beyindeki elektriksel aktivite artışına sebep olmaması ve aynı nörobiyolojik kökenden kaynaklanmamasıyla ayrılır.
Beyindeki aşırı uyarılma ve aşırı deşarjın çıktısı olan epileptik nöbetlerin aksine epileptik olmayan psikojen nöbetlerin psikolojik nedenleri vardır (Güllü, 2022).
Kaynakça
Ağkün, F. E., & Karaaziz, M. (2024). Konversiyon Bozukluğu. Ulusal ve Uluslararası Sosyoloji ve Ekonomi Dergisi, 5(4), 554-563.
Aksu, G. G., Kayar, O., Muhammet Emin, T. A. N., Kütük, M. Ö., Bozlu, G., & Toros, F. (2020). Psikososyal stres faktörleriyle tetiklenen erken başlangıçlı konversiyon bozukluğu olarak astazi-abazi olgusu. Türk Psikiyatri Dergisi, 24, 1-4.
Dilbaz, N., Bitlis, V., Doğan, S., Usseli, I., & Erdoğan, S. (1994). Konversiyon bozukluğu tanısı alan hastalarda psikiyatrik belirtiler. Düşünen Adam, 7(1-2), 5-9.
Doğan, Ş. K., Ay, S. ve Evcik, D. (2013). Nörolojik Bozuklukları Taklit Eden Dönüşüm Bozukluğu: Olgu Sunumu. Kocatepe Tıp Dergisi, 14(2).
Göktaş, K., Kaya, N., & Çilli, A. S. (2003). Psikiyatri polikliniğine başvuran konversiyon bozukluğu olan hastaların sosyodemografik ve klinik özellikleri.
